سورهٔ ابراهیم

«الر» کتابی است که آن را به تو نازل کردیم تا به اذن پروردگارشان مردم را از ظلمات (تاریکی‌‌های کفر) به سوی نور به راه عزیز ستوده خارج کنی {انسان در اوّل خلقتش طبع محض است و قوّه و استعداد به نبات گشتن خود دارد، سپس بالفعل نبات و بالقوّه حیوان می‌‌گردد، سپس بالفعل حیوان و بالقوّه انسان می‌‌گردد، و باز هم این قوّه تشدید می‌‌شود تا اوان تمیز انسانی و استعداد ادراک کلیّات بدیهی که سایر حیوان آنها را درک نمی‌‌کنند، و در این هنگام برای او نوعی انسانیّت بالفعل حاصل می‌‌شود به حیثی که اطلاق اسم انسان بر او صحیح می‌‌شود، و باز هم تشدید می‌‌شود و قوی می‌‌شود تا اون بلوغ و رشد و تعلّق تکلیف به او و در این هنگام انسانی ممتاز از حیوان نحو امتیازی قوی‌‌تر از امتیاز سابق خود می‌‌گردد، برای اینکه او در این هنگام خیر و شرّ انسانی و طریق تحصیل خیر و دفع شرّ را درک می‌‌کند، لکن او چون هنوز از تحت حکومت نفس خارج نشده و نفس خیری را جز آنچه که ملایم قواهای شهویّه و غضبیّه و شیطانیّه و نه شرّی را جز آنچه که متضادّ این قوا است نمی‌‌بیند، پس او در ظلمات طبع و شهوت و غضب و شیطنت واقع شده و از هر کدام ظلمت‌‌هایی که بعضی از آنها فوق بعضی هستند ناشی می‌‌شود؛ پس اگر توفیق او را مساعدت (کمک) کرد و تحت حکومت نبی با بیعت عامّه یا ولیّ با بیعت خاصّه داخل شد آن نبی یا ولیّ او را از حکومت نفس نجات می‌‌دهد و تدریجاً او را از ظلمات خود خارج می‌‌سازد، و اگر تحت حکومت خلفای الهی داخل نشود تا ابد الاباد در این ظلمات باقی می‌‌ماند، از آن به خدا پناه می‌‌بریم. پس ارسال رسولان و انزال وحی و احکام بر آنها جز برای اخراج بندگان به تدریج از ظلماتشان که در آنها بودند به سوی نور قلب، و از جهنّام انفسشان که آن سنخ جهنّم آخرت است به سوی اوج قلب که آن سنخ جنان آخرت است نیست، و اذن در اخراج عبارت از امر او تعالی به رسولان (ع) به تبلیغ احکام است، و اذن در خروج عبارت از استعداد خلق برای سلوک و خروج از این جهنّام به سوی این جنان و از امر تکوینی و تکلیفی به خروج بر زبان خلفاء است، و قلب صراط به سوی عقل و عقل صراط به سوی حقّ عزیز می‌‌باشد}

الله کسی است که آنچه که در آسمان‌‌ها هست و آنچه که در زمین هست برای او هستند و وای (هلاکت) بر کافران [به خداوند یا به محمّد (ص) یا به کتاب یا به نور یا به صراط] از عذابی شدید

کسانی که زندگانی دنیا را بر آخرت ترجیح می‌‌دهند و از راه خدا باز می‌‌دارند و آن را کج می‌‌خواهند، آنان در گمراهی دوری هستند

و رسولی را نفرستادیم مگر به زبان قوم خود تا برای آنان بیان کند و خداوند کسی را که بخواهد گمراه می‌‌کند و کسی را که بخواهد هدایت می‌‌نماید [با خذلان (خودداری از یاری کردن) و توفیق (یاری کردن)] و او چیره است [که از آنچه که می‌‌خواهد منع نمی‌‌شود] و حکیم است [که خذل (خودداری از یاری) نمی‌‌کند و وفق (یاری) نمی‌‌کند مگر از حکمت مقتضی برای او]

و همانا موسی را با آیات خود فرستادیم که قوم خود را از تاریکی‌‌ها به نور خارج (بیرون) کند و ایّام خداوند را به آنها یادآوری کن همانا در آن [تذکیر (یادآوری)] البتّه برای هر بسیار صبر کننده [بر بلاء] بسیار شکرگزار [بر نعمت‌‌ها] نشانه‌‌هایی هست

و [به آنها یادآوری کن] آنوقتی را که موسی به قومش گفت که نعمت‌‌های خداوند بر شما را به یاد آورید آنوقتی را که شما را از آل فرعون که [با استعباد (بردگی کشیدن) شما] رنج بدی به شما تحمیل می‌‌کردند نجات داد و پسران شما را ذبح می‌‌کردند و زنان شما را زنده می‌‌گذاشتند و در آن بلائی عظیم [در رنج سخت، ابتلاء یا در نجات دادن، نعمت] از پروردگارتان بود

و آنوقتی را که اعلام کرد (دانست) پروردگارتان که هرآینه اگر شکر کنید حتماً [نعمت نجات را] به شما افزون می‌‌کنم و هرآینه اگر [با طغیان کردن و ترک عمل به طاعت او] کفر بورزید البتّه که عذاب من قطعاً شدید است

و موسی گفت: اگر شما و کسانی که در زمین هستند جمیعاً کفر بورزید پس همانا خداوند البتّه بی‌‌نیاز است [که برای او حاجت به کفر شما حاصل نمی‌‌شود] و ستوده است [به ترک شما از حمد او از محمودیّت او کاسته نمی‌‌شود]

آیا خبر کسانی که پیش از شما بوده‌‌اند به شما نرسیده؟ [تا عبرت بگیرید و مثل آنچه که] قوم نوح و عاد و ثمود و کسان بعد از آنها [از رسولان و امّت‌‌های آنها انجام دادند را انجام ندهید] که [عدّه و عدّت (آمادگی) و مدّت و حیّز (مکان) و قصّهٔ] آنها را [کسی] جز خداوند نمی‌‌داند، که رسولانشان بیّنه‌‌هایی (احکام نبوّت) را نزد آنها آوردند [که شاهد بر صدقِ آورندگان آنها است] آنگاه دستانشان را [از شدّت غیظ] بر دهان‌‌های خود نهادند و گفتند: همانا ما به آنچه که شما به آن فرستاده شده‌‌اید کفر ورزیدیم و ما البتّه از آنچه که ما را به آن دعوت می‌‌کنید در شکّ هستیم، تردید کننده‌‌ایم

رسولانشان گفتند: آیا دربارهٔ خداوند که آفرینندهٔ آسمان‌‌ها و زمین است شکّی هست؟ او شما را دعوت می‌‌کند تا شما را از ذنوبتان بیامرزد و شما را تا وقتی معیّن به تأخیر اندازد، گفتند: که شما جز بشری مثل ما نیستید [و شما به خودتان از ما امتیازی ندارید تا به آن مستحق اتّباع ما از شما شوید و از آنچه که ما را به آن دعوت می‌‌کنید چیزی جز انصراف از خدایانمان نمی‌‌بینیم و شما] می‌‌خواهید که ما را از آنچه که پدران ما عبادت می‌‌کرده‌‌اند صدّ شوید، پس سلطان (دلیل) آشکاری [یعنی حجّتی موضح بر صدق خود یا حجّیت واضحی] برای ما بیاورید [تا آنکه ما به سبب آن از شما تبعیّت کنیم]