سورهٔ فرقان

بزرگ است کسی که فرقان {فرقان اسم قرآن است به اعتبار نزول آن به مقام فَرْق و عالم فصل، و به اعتبار صدور آن از مقام قلب نبیّ (ص) که از آن به بیت المعمور تعبیر می‌‌شود زیرا مصدر که همان قلب نبیّ (ص) است در این صورت از عالم فرق می‌‌باشد، و به اعتبار فرق گذاشتنش بین حقّ و باطل و محقّ و مبطل، و به اعتبار تفرّق آن در نزول در طول بیست و سه سال، و به اعتبار محکمات آن که همان مُبَیّناتِ (روشن کننده‌‌ها، بیان کننده‌‌ها) معنی است} را بر بنده‌‌اش [محمّد (ص)] نازل کرد تا انذار کننده‌‌ای (بیم دهنده‌‌ای) برای عالمیان (عالم‌‌ها و آن ما سوی الله است، یا آنچه که در جوف فَلَک است) باشد {انذار مختصّ به شأن رسالت است که تنزیل کتاب مشعر به آن است، زیرا کتاب جز برای رسول نمی‌‌باشد به آن اقتصار کرد و تبشیر که آن از شئون ولایت است را ذکر نفرمود}

کسی که مُلک آسمان‌‌ها و زمین برای او است و او فرزندی بر نگرفته و او شریکی در ملک نداشته و هر چیزی را خلق کرده و آن را [یعنی ذات آن و احوال آن و ارزاق آن و مدّت بقاء آن و وقت آن و مکان آن و اجل آن را] با اندازه‌‌ای [دقیق] اندازه نموده

و (حال آنکه) به جای او [یعنی به جای این کسی که با این اوصاف مذکوره ذکر شد] خدایانی را بر گرفته‌‌اند که چیزی را خلق نمی‌‌کنند و (حال آنکه) خود خلق می‌‌شوند و نفع و نه ضرری را برای خودشان مالک نمی‌‌شوند [چه رسد به اینکه مالکان آسمان‌‌ها و زمین باشند] و مالک مرگ و نه حیات و نه رستاخیز نمی‌‌شوند

و کسانی که [از جهت انکار بر رسالت رسول او (ص) و کتاب او به خداوند] کفر ورزیده‌‌اند گفتند که این جز دروغی [بیش] نیست که آن را افتراء کرده و گروهی دیگر او را بر آن کمک کرده‌‌اند و قطعاً مرتکب ظلم و زور (ناراستی و نادرستی) شده‌‌اند

و گفتند: [این قرآن یا اخباری که محمّد (ص) از آنها خبر می‌‌دهد] افسانه‌‌های پیشینیان است [یعنی مکتوبات قدماء است که به او رسیده یا احادیث متفرّقه‌‌اس (پراکنده‌‌ای) است که نظام ندارند، از پیشینیان بوده و به او رسیده است] که آنها را نوشته و آن صبحگاهان و شامگاهان بر او املاء می‌‌شود [یعنی این افسانه‌‌ها بر او تکرار شده تا آنها را حفظ کند]

بگو: آن را کسی نازل کرده که سرّ آسمان‌‌ها و زمین را می‌‌داند [از آسمان‌‌های اجسام و ارواح و همچنین زمین آن دو، و کسی که سرّ آسمان‌‌ها و زمین در عالم کبیر را می‌‌داند که احدی بر آن اطّلاعی ندارد، سرّ و جَهْر (آشکار) شما را از آسمان‌‌های ارواح و زمین اشباح می‌‌داند، پس حذر کنید از اینکه در ملأ یا خلأ بگویید یا انجام دهید یا تخیّل کنید یا نیّت کنید آنچه را که لایق خداوند یا محمّد (ص) یا شما نیست، واگر عاصی و عاتی (سرکش) را مؤاخذه نمی‌‌نماید برای این است] که او بسیار آمرزنده است و مهربان می‌‌باشد [و به آنان رحم می‌‌کند]

و [گمان کردند که رسالت منافی بشریّت و لوازم آن می‌‌شود و لذا به عنوان حجّت بر انکار خود] گفتند: این چه رسولی است که طعام می‌‌خورد و [برای رفع حاجات] در بازارها راه می‌‌رود چرا فرشته‌‌ای به او نازل نشد تا به عنوان انذار کننده‌‌ای با او باشد؟! [و این ایضاً خطاء از آنان است زیرا اگر صحیح می‌‌بود که بشر مَلک را بدون سنخیّت آنها با او، او را ببیند البتّه که او رسول می‌‌بود، بلکه مَلک اگر بر بشر ظاهر شود هلاک می‌‌شود یا مجنون می‌‌شود یا غشّ بر او می‌‌آید]

یا چرا گنجی به او القاء (اعطاء) نمی‌‌شود؟! یا چرا باغی ندارد که از آن بخورد؟ و ستمکاران گفتند: که جز از مردی جادو شده پیروی نمی‌‌کنید!

نظر کن که چگونه برای (در حقّ) تو این مثل‌‌ها را زده‌‌اند پس گمراه شدند پس راهی [به آخرت یا به حقّ واقع] توانایی نمی‌‌یابند [یا معنی می‌‌دهد: که از طریق محاجّه (حجّت آوردن) گمراه شده‌‌اند؛ و به راهی، استطاعت به غلبه در محاجّه ندارند]

بزرگ است کسی که اگر بخواهد برای تو بهتر از آن را قرار می‌‌دهد [لکن او برای منافات آن با رسالت از خداوند و ترغیب (بی میل کردن) مردم از دنیا آن را نخواسته است] بوستان‌‌هایی که از زیر آنها جویبارها جاری می‌‌شود و برای تو [در آخرت] قصرهایی قرار می‌‌دهد