سورهٔ بقره

و از آنها کسانی هستند که می‌‌گویند [ای] پروردگار ما به ما در دنیا نیکی و در آخرت نیکی بده {حسنه در دنیا به نعیم آن، و به وسعت رزق و معاش، و به حُسن خلق، و به علم و عبادت، و به زن صالحه، و به زبان شاکر و قلب ذاکر و زوجهٔ مؤمنه تفسیر شده، و مراد از حسنۀ دنیا آنچه است که به قوای نفسانی و حظوظ آن بر می‌‌گردد به حیثی که او را از سلوکش به سوی پروردگارش اعاق (مانع شدن، چوب لای چرخ گذاشتن) نمی‌‌شود} و ما را از عذاب آتش نگه بدار {هر آنچه که انسان را از حیث انسانیّتش سوء (به ستوه آوردن) می‌‌آورد از مظاهر جحیم و آلام آن است، چه از ملایمات حیوانی باشد یا نه، عذاب النّار به زن بد و شهوات و ذنوب و به حمی (هر چیز داغی، تب، هیجان، گرما، خشمگین شدن) و سایر آلام تفسیر شده}

آنان از [جملهٔ] آنچه که کسب کرده‌‌اند نصیبی دارند [یعنی عمل عاملی از آنها ضایع نمی‌‌شود] و خداوند حسابگر سریع است

و در روزهایی معیّن (ایّام تشریق و آن سه روز بعد از نحر است) خداوند را ذکر کنید پس کسی که در دو روز تعجیل کند [در رهسپار شدن در روز دوازدهم و تأخیر تا سیزدهم] پس گناهی بر او نیست و کسی که تأخیر کند برای کسی که تقوا (خودداری) کرده پس گناهی بر او نیست و از [سخط] خداوند [در ترک مأمورات و ارتکاب منهیّات] پروا کنید و بدانید که شما به او حشر می‌‌شوید [پس هر کدام را بر حسب عملش جزاء می‌‌دهد]

و از [میان] مردم کسی هست که سخنانش تو را در زندگانی دنیا به تعجّب وا می‌‌دارد و خداوند را بر آنچه که در قلبش است گواه می‌‌گیرد [یعنی با ادّعای اینکه آنچه که در قلبش هست همان حقّ است ادّعاء می‌‌کند که موافق با قول او است نه بر آنچه که حقیقتاً در قلبش است] و (حال آنکه) او لدودترین (دشمن اصلی، لجبازترین) دشمنان است

و وقتی که [به تو] روی می‌‌گردانَد [یا متصدّی امری از امور تو یا امور دنیا می‌‌شود یا والی بر خلق می‌‌گردد] در زمین می‌‌کوشد تا در آن فساد کند و کِشت (زرع) و نسل (بچهٔ کوچک از متوالدات یا از انسان) را هلاک کند و (حال آنکه) خداوند فساد را دوست ندارد

و وقتی که به او گفته شود از [سخط] خداوند [در افساد و اهلاک] پروا کن [امتناع می‌‌کند زیرا از خودش گمانی سوای اصلاح نمی‌‌کند، یعنی] به (سبب) گناهی [که قبلاً کسب کرده] او را عزّت (غرور، مناعت، استنکاف) می‌‌گیرد [یعنی او برای حاجت خود عزّت را بر ازدیاد افساد و اهلاک حمل کرده است]، پس جهنّم او را بس است و البتّه بد جایگاهی است

و از مردم کسی هست که خودش را به طلب رضایت خداوند می‌‌فروشد (بیع می‌‌کند) و خداوند به بندگان مهربان است [و به رأفت خود به منافق مهلت می‌‌دهد و فانی را حفظ می‌‌کند و به طالب دنیا و آخرت جزاء می‌‌دهد] {رحمت امری نفسانی است و رأفت آنچه است که از آثار آن (رحمت) بر اعضاء مشاهده می‌‌شود}

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید {مراد از ایمان اینجا همان اسلام حاصل به بیعت عامّه و قبول دعوت ظاهره است} همگی [با قبول دعوت باطنه و قبول ولایت و ایمان حقیقی] در سلم (صلح، ولایت) داخل شوید [در حالی که آن به عنوان مانع از خروج یا از شین و نقص برای شما است] و از گام‌‌های شیطان تبعیّت نکنید همانا او برای شما دشمنی واضح است

پس اگر بعد از اینکه بَیّنه‌‌ها (حجّت‌‌های واضح) به شما رسید [از دخول در سلم (ولایت)] لغزیدید پس بدانید که خداوند عزیز و حکیم است [پس اگر بعد از دخولتان در سلم و بعد از آنکه بیّنات یعنی واردات و حالات الهیّهٔ مشهوده بر شما برای شما آمد لغزیدید پس بدانید که خداوند عزیزی (غالبی) است که مانعی او را از عفو منع نمی‌‌کند یا او را از انتقام منع نمی‌‌کند، حکیمى است که به حکمتش سلم را سبب برای عفو قرار می‌‌دهد، یا کم و زیاد را مکافات می‌‌دهد]

آیا [منافقان زینت کرده در ظاهر حال خود] منتظر هستند تا خداوند [یعنی امر خداوند یا بأس او یا خداوند بحسب مظاهر خود] در سایبان‌‌هایی (توده‌‌هایی) از ابر و ملائکه نزد آنها بیاید و (حال آنکه) امر [اهلاک آنها] گذشت (یکسره شد) و امور به خداوند بازگردانده می‌‌شود [یعنی بعد از انقضاء حیات و ارتفاع (بالا رفتن، رفع شدن) حُجب ظاهر می‌‌شود که امور (کارها) در دست خداوند بوده و احدی دستی بر آن نداشته و جز این نیست که دستان غیر، اکمامی (آستین‌‌هایی) برای دست او تعالی بوده‌‌اند]