سورهٔ سجده

[در جواب به تعجّب آنان از بعث بعد از ضلال (ناپدید شدن) در زمین به آنها] بگو: [که در زمین گم نمی‌‌گردید بلکه] ملک الموت که موکّل بر شما است شما را [با قبض ارواح شما و جمیع اجزای شما و احصاء اَمَد (مدّت) شما و آجال (اجل‌‌ها) شما] فوت می‌‌دهد (می‌‌میراند) [یعنی جمیع شما و جمیع اجزای وجود شما را می‌‌گیرد به حیثی که از شما احدی و نه جزوی در زمین باقی نمی‌‌ماند و چیزی از شما در زمین گم نمی‌‌شود تا بگویید چگونه بعد از گم شدن برانگیخته می‌‌شویم و جز این نیست که ضال (گم شده) در زمین همان مادّهٔ شما است که از شما نیست] سپس به پروردگارتان بازگردانده می‌‌شوید

و اگر می‌‌دیدی آنوقت را که مجرمین سرهایشان را نزد پروردگار [مضاف] خود به زیر انداخته‌‌اند [در حالی که می‌‌گویند] پروردگارا، ما [بعد از رجوع خود به تو] دیدیم [یا در دنیا لکن عمل نکردیم] و [از تو] شنیدیم [و قبول کردیم یا در دنیا از انبیای تو (ع) شنیدیم لکن عمل نکردیم] پس ما را بازگردان تا عمل صالح کنیم همانا ما [بدون شکّ و ریب] یقین آورده‌‌ایم

و اگر می‌‌خواستیم البتّه به هر نفسی هدایتش را [یعنی هدایت شدنش و رشدش یا اسباب هدایتش را بدون ملاحظهٔ استعداد و استحقاق] می‌‌دادیم [لکن نخواستیم تا مبادا مشیّت ما گزاف غیر مسبوق به ملاحظهٔ استعداد باشد] و لکن قول من حقّ است که حتماً جهنّم را از جنّ و مردم همگی مملوّ می‌‌کنم [تا مبادا ارادهٔ من گزاف واقع شود و عذاب معذّبین و ثواب مطیعین (فرمانبرداران) از جهت استعداد آنها می‌‌باشد]

پس به خاطر آنکه ملاقات امروزتان را فراموش کردید بچشید همانا ما شما را فراموش (ترک) کرده‌‌ایم و عذاب ماندگار را به خاطر آنچه که عمل می‌‌کردید بچشید

[اینان به آیات ما مؤمن نیستند] جز این نیست که کسانی که وقتی که به آن متذکّر می‌‌شوند به سجده فرو می‌‌افتند به آیات ما ایمان می‌‌آورند، و به سبب حمد پروردگارشان [لطیفهٔ انسانیّهٔ خود را که همان وجه ربّ و اسم او و مظهر او و به وجهی خود او است را] تسبیح (تنزیه) می‌‌کنند و آنان [از خداوند یا از تسبیح او یا از خُرُور (بر خاک افتادن) و سجود، یا از ایمان و طاعت، یا در انفس خود] استکبار (سرکشی) نمی‌‌ورزند {مُذْعِن (اذعان کننده) به آیات از آن حیث که آنها آیات عظمت خداوند و قدرت او و سعهٔ او هستند وقتی که به آنها متذکّر می‌‌شود از آنها به حدود آنها و تعیّنات آنها نظر نمی‌‌کند بلکه به آنها از حیث اینکه آنها آیات عظمت خداوند هستند نظر می‌‌کند، پس با آنها عظمت خداوند را متذکّر می‌‌شود و به خاطر تذکّر عظمت خداوند و وجدان (یافتن) آن تمالک (خویشتنداری) نمی‌‌کند و برای عظمت خداوند سجده کنان فرو می‌‌افتد، همانگونه که از مولای ما جعفر صادق (ع) است که او در نماز صیحه‌‌ای زد و به غش بر خود فرو افتاد پس دربارهٔ آن سؤال شد، پس فرمود: این آیه را تکرار کردم تا آنکه از گوینده‌‌اش شنیدم پس جسم من برای معاینهٔ قدرت او ثابت (بر جای) نماند}

پهلوهایشان از بسترها جدا می‌‌شود پروردگارشان را به خوف (بیم) و به طمع (امید) می‌‌خوانند و از آنچه که روزی آنها کرده‌‌ایم انفاق می‌‌کنند

پس نفسی نمی‌‌داند که برای آنها به آنچه که عمل می‌‌کرده‌‌اند چه پنهان شده‌‌ای از روشنائی چشم به عنوان پاداش هست

آیا پس کسی که مؤمن می‌‌باشد مانند کسی است که فاسق باشد [البتّه که] متساوی نمی‌‌شوند

امّا کسانی که ایمان آورده‌‌اند و اعمال صالح کرده‌‌اند پس به (سبب) آنچه که عمل می‌‌کرده‌‌اند جنّت‌‌هایی دارند که جایگاهی پذیرا (آماده شده یا به عنوان منزل) برای آنان است

و امّا کسانی که فسق کرده‌‌اند پس جایگاه آنان آتش است هرگاه بخواهند که از آن خارج شوند به آن بازگردانده می‌‌شوند {اهل جحیم مثل اهل دنیا از غمی که بر آنان مستولی می‌‌شود خروج از جحیم را می‌‌خواهند لکن چون ارادهٔ خروجشان از غم می‌‌باشد و آنها قائد (جلودار، پیشوا) شوق برای خروج ندارند خارج نمی‌‌شوند، بلکه به آن بازگردانده می‌‌شوند و اگر ارادهٔ خروجشان از شوق می‌‌بود البتّه در اسرع زمان خارج می‌‌شدند} و به آنها گفته می‌‌شود: عذاب آتشی که آن را تکذیب می‌‌کردید بچشید