سورهٔ فاطر

ستایش برای خداوند خالق (آفرینندهٔ) آسمان‌‌ها و زمین، جاعل (قرار دهندهٔ) ملائکهٔ فرستاده شدهٔ [به پیامبرانش و به اوصیای آنها با وحی و الهام و تحدیث (سخن گفتن) و رؤیای صادقه، و به صالحان از بندگانش با الهام و تحدیث و رؤیا، و به جمیع خلقش با الهام و رؤیا و اصلاح امور آنها و جبران نقائصشان و اخراج نفوس آنها از قوا به فعلیّات] بالدار [بحسب عوالمی که در آنها سیر می‌‌کنند و برای اصلاح امور آنها با آن پرواز می‌‌کنند] دو و سه و چهار [بحسب عوالم ملک و ملکوت و جبروت] است و آنچه [از کثرت عدد آنها یا کثرت بال‌‌های آنها] که می‌‌خواهد در این آفرینش می‌‌افزاید همانا خداوند بر هر چیزی [از زیادت در عدد و جمال و بال‌‌ها و اخلاق] بسیار توانا است {رسول ملک را در خواب می‌‌بیند و کلامش را می‌‌شنود و او را در بیداری معاینه می‌‌دارد، و نبیّ در خواب می‌‌بیند و در بیداری معاینه نمی‌‌کند و لکن صدا را می‌‌شنود، و محدّث در خواب نمی‌‌بیند و معاینه نمی‌‌کند و (حال آنکه) صدایش را می‌‌شنود}

آنچه را که خداوند برای مردم از رحمت بگشاید پس بازدارنده‌‌ای بر آن نیست و آنچه که باز داشته شود {یعنی عدم وصول رحمت به بعضی از قوابل (قابل‌‌ها) جز از قِبل آنها نیست نه از قِبل خداوند} پس بعد از او هیچ فرستنده‌‌ای برای آن نیست و او چیره است [که احدی بر منازعت با او قدرت ندارد] و حکیم است [که آنچه که انجام می‌‌دهد را انجام نمی‌‌دهد مگر با ملاحظهٔ غایات عدیدهٔ دقیقه‌‌ای که درک آنها جز برای او و جز با اتقان در صنع ممکن نمی‌‌شود به حیثی که عقول عقلاء از ادراک کیفیّت آن عاجز می‌‌شود]

ای مردم نعمت خداوند را بر خود به یاد آورید آیا خالقی غیر از خداوند هست که [با تهیّهٔ اسباب آسمانی] از آسمان و [با تهیّهٔ اسباب زمینی از] زمین [یا از آسمان با رزق انسانی و از زمین با رزق حیوانی و نباتی] به شما روزی دهد خدایی جز او نیست پس به کجا منحرف می‌‌شوید [یعنی از او روی می‌‌گردانید]

و اگر تو را تکذیب می‌‌کنند [محزون مشو] پس رسولانی قبل از تو [نیز] تکذیب شده‌‌اند و امور فقط به خداوند باز می‌‌گردد {یعنی تو و تکذیب کنندگان تو به او منتهی می‌‌شوید و هر کدام بحسب خود جزاء داده می‌‌شود، یا بعد از نظر دقیق امور به خداوند باز می‌‌گردد، و تکذیب آنان به او باز می‌‌گردد به معنی اینکه تکذیب آنان جز به امری تکوینی و ترخیصی از خداوند برای مصلحت عائده به تو و به امّت تو نیست پس برای آن ضیق (دلتنگ) مشو}

ای مردم همانا وعدهٔ خداوند [به ثواب و عقاب] حقّ است (خلافی در آن نیست) پس زندگانی دنیا نباید شما را مغرور سازد [که از وعدۀ خداوند غفلت ورزید و بر آن عمل نکنید] و غرور (شیطان) نباید شما را به [مغفرت] خداوند مغرور کند [که بعداً توبه می‌‌کنیم]

همانا شیطان برای شما دشمن است پس شما او را دشمن بگیرید [و او را در آنچه که شما را به آن امر می‌‌کند موافقت نکنید و از او برحذر باشید] جز این نیست که حزبش را دعوت می‌‌کند تا از یاران شعله‌‌ها (آتش) باشند

کسانی که کفر ورزیده‌‌اند عذابی سخت دارند و کسانی که [با کفر ورزیدن به او (شیطان) و بیعت با ولیّ امر او با بیعت خاصّه یا عامّه] ایمان آوردند و [با بیعت خاصّه] به صالحات عمل کردند {اگر مراد از ایمان بیعت اسلامیّه باشد یا با عمل کردن به شروط مأخوذ بر آن در بیعت او اگر مراد از ایمان بیعت خاصّه باشد} آنها آمرزش و پاداشی بزرگ دارند

آیا پس کسی که [از شیطان پیروی کرده و قبح عملش را ندیده مانند کسی است که از ولی امرش تبعیت نموده و قبایح اعمالش و نقایص آنها را دیده است؟ کسی که] بدی عملش برای او زینت داده شده پس آن را حُسن می‌‌بیند [چه رسد به رؤیت قبح خود] زیرا خداوند کسی که بخواهد [از طریق مستوی که همان عدم رؤیت حُسن عمل منسوب به نفس است] را گمراه می‌‌کند و کسی که بخواهد را [به طریق مستقیم] هدایت می‌‌کند [که آن رؤیت نقص و قبح از عمل منسوب به نفس است، باشد هر چه که باشد، وقتی که امر چنین می‌‌باشد] پس نفست را با حسرت [خوردن] بر آنان مَبَر [و خودت را بر تتابع (پی در پی بودن) حسرات به خاطر اتّباع آنها بر شیطان هلاک نکن] همانا خداوند به آنچه که می‌‌کنند دانا است

و خداوند کسی است که بادها را می‌‌فرستد و ابر را حرکت می‌‌دهد پس آن را به شهر مرده‌‌ای [مستعدّ برای احیاء (زنده شدن)] راندیم پس زمین [آن شهر] را بعد از مرگ آن [از نبات (گیاه) و از اخضرار (سبز کردن) درختان، با نبات و اخضرار اشجار] با آن زنده کردیم زنده شدن [از قبور (قبرها) نفوس شما و غلاف ابدان شما و از قبور برازخ شما نیز] چنین است {زیرا قوا و استعدادات در ابدان و نفوس مثل حبوب (دانه‌‌ها) و عروق (ریشه‌‌ها) در اراضی مکمون شده هستند و خروج آنها از قوّه به فعلیّت با باریدن رحمت الهیّه است، مانند خروج حبوب و عروق به گیاه و درختان و برگ‌‌ها با بارش ابر}

کسی که عزّت خواسته باشد پس [عزّت را جز نزد خداوند یافت نمی‌‌کند و] عزّت جمیعاً برای خداوند است سخن پاک به سوی او بالا می‌‌رود [و کلمات طیّب شما و اقوال صالح از اذکار عالی و اقوال شما برای اصلاح ذات البین و نصیحت بر بندگان و امر به معروف و نهی از منکر و تعلیم علوم و هدایت خلق به طریق و غیر آن از اقوال به او می‌‌رسد] و عمل صالح او را بالا می‌‌برد [پس گفتاری نیک بگویید و به عمل صالح عمل کنید تا عزیز شوید] و کسانی که بدی‌‌ها را نیرنگ می‌‌کنند [مانند قریش و مکر آنها در دار النَّدوه، یا مانند منافقین امّت و مکرشان در دفع خلافت علیّ (ع)، و برای هر کسی است که بدی را نسبت به بندگان یا به قوای نفس خود یا اهل مملکتش مکر می‌‌کند] {زیرا هر کس که پروردگارش را عصیان می‌‌کند پس او در ارتکاب معصیت خود برای اخفای نفس قبح فعلش بر او و اظهار حسنه بودن آن نزد او مکر می‌‌کند} [بالفعل] عذابی شدید دارند [لکن او آن را مثل صاحب خدر (بی‌‌هوشی) که احساس نمی‌‌کند که آتش عضو او را می‌‌سوزاند است و حال آنکه آن را احساس نمی‌‌کند] و مکر آنان همان است که [آنها را] نابود (هلاک، فاسد) می‌‌کند