سورهٔ محمد

کسانی که [به خدا یا به رسول (ص) یا به آخرت یا به علیّ (ع) و ولایت او] کفر ورزیده‌‌اند {مقصود کفر به ولایت است به قرینهٔ «سَبِیلِ اللَّه» زیرا سبیل الله جز ولایت نیست} و از راه خدا اعراض [یا منع] کردند [خداوند] اعمالشان را [که در اسلام آنها را عمل کردند] تباه کرده است

و کسانی که [با بیعت عامّه] ایمان آورده‌‌اند [یعنی اسلام آورده‌‌اند] و به صالحات [که لازمهٔ بیعت عامّهٔ آنها است] عمل کردند و به آنچه که [دربارهٔ علیّ (ع)] بر محمّد (ص) نازل شد [با قبول ولایت او و بیعت با او] و [ولایتی که بر محمّد (ص) نازل شده و آن] همان حقّ از پروردگارشان است ایمان آورده‌‌اند سیّئاتشان را از آنها پوشانده (زدوده) و اندیشهٔ آنان (حالشان یا قلبشان) را اصلاح کرده است

آن [اِضْلال (گمراه کردن) و تکفیر سیّئات (زدودن یا پوشاندن بدی‌‌ها) و اصلاحِ حال] به خاطر این است که کسانی که [به ولایت] کفر ورزیدند از باطل [یعنی از اهواء خود و از اعداء (دشمنان) امیر المؤمنین (ع)] پیروی کرده‌‌اند و به خاطر این است که کسانی که [به ولایت و امیر المؤمنین (ع)] ایمان آوردند از حقّ که از پروردگارشان است پیروی کرده‌‌اند این‌‌چنین [مَثَل زدن برای علیّ (ع) و دشمنانش به نحو عموم است که اعداء آل محمّد (ص) ملتفت به آن نشوند تا آن را اسقاط نمایند] خداوند مَثَل‌‌های آنها [یعنی اوصاف آنها یا حکایات آنها یا مَثَل‌‌هایی که احوال آنان را تشبیه می‌‌کند] را برای مردم می‌‌زند

پس وقتی که به کسانی که کفر ورزیده‌‌اند برخوردید پس گردن بزنید (با گردن زدن، آنها را بزنید) تا آنوقت که آنان را در هم بکوبید سپس محکم در زنجیر [بند] کنید پس بعد از آن یا منّت گذارید و یا به فداء (اخذ مال در مقابل آزاد کردن، فدیه گرفتن) [آزاد کنید] تا اینکه جنگ سنگینی‌‌اش فروکش کند {یعنی اینکه گردن زدن و اسیر نمودن اشخاص جز مادامی که حرب (جنگ) برپا است نیست و وقتی که حرب منقضی (تمام) شد پس بر آنان تعرّض نکنید، یا معنی می‌‌دهد تا محارب و حربى در بلاد شما باقی نماند پس رفع محاربه از بین، علّت غایی محاربه می‌‌باشد}، آن [حکم خداوند بحسب اسباب آن است] و [لیکن] اگر خداوند می‌‌خواست البتّه [بدون امر کردن به شما به جنگیدن با آنها] از آنها انتقام می‌‌گرفت و لکن [خواست] تا بعضی از شما را با بعضی دیگر آزمایش کند {زیرا در جهاد تحصیل خصال عظیمی است که تحصیل آنها جز با آن ممکن نمی‌‌شود، و تهدیدی عظیم برای کفّار است تا قبل از استیصال (درماندگی) به توبه کردن رغبت کنند} و کسانی که در راه خدا کشته شده‌‌اند پس هرگز اعمالشان گم (ضایع) نخواهد شد

بزودی آنها را [به آنچه از کمالات انسانی و درجات جنان که سزاوار است که به آن هدایت شوند] هدایت خواهد کرد و بالشان (اندیشه‌‌شان) را اصلاح خواهد کرد [تا حین تلذّذات انسانیشان آنچه که حال آنان را تغییر می‌‌دهد نباشد]

و آنها را در جنّتی داخل خواهد کرد که [خداوند] آن را به آنها شناسانده است [به اینکه در آن آنچه که انفس به آن اشتهاء دارند و چشمان لذّت می‌‌برند هست و در آن آنچه که بر قلب بشر خطور نکرده هست]

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید اگر خداوند را یاری کنید او [نیز] شما را یاری می‌‌کند و قدم‌‌های شما را [در دینتان که همان ولایت علیّ (ع) است] ثابت نگه می‌‌دارد

و کسانی که [به ولایت] کفر ورزیده‌‌اند پس [وای بر] آنها [با لغزش خود] لغزیدند و اعمالشان را تباه گرداند

آن به خاطر این است که آنها به آنچه که خداوند [دربارهٔ علی (ع)] نازل کرده است کراهت داشتند پس اعمالشان را تباه ساخت

و آیا در زمین [یعنی زمین طبع یا زمین قرآن یا اخبار یا سِیَر (سیره‌‌ها) یا زمین عالم صغیر] سیر نکرده‌‌اند تا نظر کنند که عاقبت کسان قبل از آنها [از کسانی که آیات خدا را تکذیب کردند و خلفای خداوند را تصدیق ننمودند] چگونه بوده است [تا از قبح فعل خود و تکذیبشان و از عقوبت او متنبّه شوند] خداوند آنها را واژگون (زیرورو) کرد و برای کافران [ولایت] امثال آن [عذاب‌‌ها] هست

آن [تدمیر (واژگونی، زیرورو کردن)] به خاطر این است که خداوند مولای کسانی است که [به ولایت] ایمان آورده‌‌اند [نه کسانی که به آن کفر ورزیده‌‌اند] و اینکه کافران [به ولایت] مولایی ندارند

همانا خداوند کسانی که ایمان آورده‌‌اند و عمل صالح کرده‌‌اند را در جنّت‌‌هایی داخل می‌‌کند که از زیر آنها نهرها جاری می‌‌شود {مراد از ایمان بیعت خاصّهٔ ولویّه یا حالت حاصله به آن است، یا بیعت عامّهٔ نبویّه است و مراد از عمل صالح بیعت خاصّه است} و کسانی که [به ولایت ولیّ امرشان] کفر ورزیده‌‌اند همانطور که چهارپایان می‌‌خورند بهره (لذّت) می‌‌برند و می‌‌خورند [یعنی مانند چهارپایان بدون نظر به عاقبت خویش و عاقبت تمتّع خویش تمتّع (بهره‌‌مند شدن) می‌‌برند] و آتش مأوای آنها است

و چه بسیار شهرهایی که آنها قوی‌‌تر از قریهٔ تو (مکّه) بودند که تو را [از آن] اخراج کردند آنها را هلاک کردیم و (حال آنکه) یاوری نداشتند

آیا پس [تمیزی نزد ما نبوده؟ که] کسی که بر بیّنه‌‌ای از پروردگارش می‌‌باشد [و او علی (ع) است] مانند کسانی است که عمل بد آنها برایشان زینت داده شده و از هواهایشان پیروی کرده‌‌اند؟! [و آنها منافقین هستند]

مَثل جنّتی که به تقوا پیشگان وعده داده شده که در آن نهرهایی از آب غیر بدبو [یعنی غیر متغیّر بحسب طعم و بو و رنگ] و نهرهایی از شیر هست که طعم آنها تغییر نمی‌‌کند و انهاری از شراب که برای نوشندگان لذّتبخش است {و خمر (شراب) جنّت در آن حرمت و نه نجاست و نه سردرد خماری و نه بوی بد و نه مَرارت (تلخی) طعم نیست} و نهرهایی از عسل صاف شده [از آنچه که با عسل دنیوی مخلوط می‌‌شود] و در آن برایشان از هر میوه‌‌ای [دنیوی و اخروی از ثمرات (میوه‌‌ها) علوم و مشاهدات و تسبیح و تحمید] هست و آمرزشی از پروردگارشان است [که فوق همه است] مانند کسی است که او در آتش ماندگار است؟ [یعنی آیا کسانی که در جنّت در این نعمت‌‌ها می‌‌باشند مانند کسانی هستند که آنها در آتش خالد (همیشگی، جاودانه) هستند] و [به او] آب گرم (داغ) نوشانند و روده‌‌هایشان را [از فرط حرارتش] قطع (پاره) می‌‌کند [و این در مقابل انهارى است که به متّقین وعده داده شده]

و [عدّه‌‌ای] از آنها [از منافقین] کسانی هستند که به تو گوش می‌‌سپارند [مقصود آنان از استماع (شنیدن) استهزاء تو است، یا از آنها کسانی هستند که آنها بر قلبشان مهر نهاده شده، و به تو استماع (گوش فرا دادن) می‌‌کنند و کلام تو را نمی‌‌فهمند] تا آنوقت که از نزد تو خارج شوند [برای عدم تَفَطُّن (فهمیدن) آنها کلام تو را] به کسانی که علم داده شده‌‌اند می‌‌گویند: «الان چه گفت؟» آنان کسانی هستند که خداوند بر قلوبشان مهر نهاده و از هواهایشان تبعیّت کرده‌‌اند

و (حال آنکه) کسانی که [به ولایت علی (ع)] هدایت شده‌‌اند [خداوند یا محمّد (ص)، یا آنچه که محمّد (ص) فرمود، یا استهزاء منافقین] بر آنها هدایت افزوده و تقوایشان را به آنها داده است

پس آیا منتظر [چیزی] جز ساعت هستند که ناگهانی نزد آنها بیاید؟ و (حال آنکه) علامات آن آمده است {از علامات آن در عالم کبیر بعثت محمّد (ص) و انشقاق قمر و نزول آخرین کتاب است، و در عالم صغیر اوّلین علامات، نزول عقل از عالم علوی خود در آن است، سپس تغییراتی است که در آن می‌‌باشد، سپس امراضی که بر او وارد می‌‌شود و غیر آن از آنچه که دلالت بر زوال او و دثور (فرسودگی) او می‌‌کند} پس یادآوری آنان برای آنها وقتی که [آن ساعت] نزد آنها بیاید چگونه است [یادآوری آنان نفع نمی‌‌دهد]

پس بدان: که خدایی جز الله نیست و برای ذنب (گناه) خود و برای مؤمنین و مؤمنات استغفار کن و خداوند محلّ حرکت شما [تَقَلُّب (دگرگون شدن، گردش کردن) شما و انتقالات شما را] و جایگاه شما [در مراتب آخرت که آن بحسب مراتب مردم بسیار است] را می‌‌داند {زیرا شما از اوّل استقرار نطفه‌‌تان و موادّتان در ارحام تا آخر دنیا انتقالاتی دارید و همچنین در برازخ تا اعراف}

و کسانی که ایمان آورده‌‌اند [یعنی مطلق مسلمین یا منافقین از آنها یا مؤمنین با بیعت خاصّهٔ ولویّه] می‌‌گویند: چرا [در امر جهاد یا بطور مطلق] سوره‌‌ای نازل نمی‌‌شود و وقتی که سوره‌‌ای محکم نازل می‌‌شود و در آن جنگ ذکر می‌‌شود [یعنی در آن حکم دربارهٔ جنگ بنابر سبیل عزیمت (الزام) ذکر شود] کسانی که در قلوبشان مرض هست را می‌‌بینی که [همانند] نظر کردن [فرد] بی‌‌هوش از [شدّت ترس و وحشت] مرگ به تو نظر می‌‌کنند پس بر آنان

طاعت و گفتار نیک سزاوارتر است، و وقتی که امری عزم (اتّخاذ تصمیم) می‌‌شود پس اگر [دربارهٔ آنچه که گفتند که چرا سوره‌‌ای نازل نشد یا در مطلق آنچه که گفتند و با زبانشان اقرار کردند از ایمان و تصدیق به خداوند و رسول (ص) و قبول احکام، یا در آنچه که به آن اقرار کردند از امارت علیّ (ع) و تسلیم شدن به او به امیر بودن امیر المؤمنین] نسبت به خداوند صدق داشته باشند البتّه برای آنها بهتر [از آنچه از ایّام دنیا و تمتّعات (بهره‌‌مندی) آن که آنها آن را خیر می‌‌پنداشتند] می‌‌باشد

و آیا امید بسته‌‌اید که تولّی یابید (ولیّ بشوید) [به جای علیّ (ع) یا که متولّی امور مردم شوید، یا که مردم از شما روی بگردانند] که در زمین فساد کنید [یعنی اگر شما متولّی شوید شأنی سوای افساد برای شما نمی‌‌باشد پس برای شما شایسته است که حین تولّی (حکومت کردن) به غیر از او امید مدارید] و [پیوندهای] ارحام [صوری و معنوی]تان را قطع کنید

آنان کسانی هستند که خداوند آنها را لعن (دور) کرده و آنان را [از ادراک جهت اخرویّه] کر کرده و چشمانشان را کور نموده است

آیا [می‌‌توانند در آیات و قرآن تأمّل کنند] پس در قرآن تدبّر نمی‌‌کنند یا قفل‌‌های آن بر قلوب [نهاده شده] است [و قدرت بر تدبّر ندارند]

همانا کسانی که بعد از آنکه [با قول خداوند و قول رسولش] هدایت (ولایت و طریق آن) برای آنها روشن شد به ادبار (عقب) خود برگشتند {سالک بر طریق دین را تشبیه به کسی کرده که راهی را می‌‌پیماید، و بازگشت کنندهٔ از دین را به کسی که از راهی بر عقب خود بر می‌‌گردد، و این حال مسلمینی است که به محمّد (ص) اسلام آوردند سپس با او در اوامر او مخالفت کردند} شیطان [زشتی‌‌ها را] برای آنها زینت داد و آنها را در آرزوهای دور و دراز افکند

آن به خاطر این است که به کسانی که از آنچه که خداوند [دربارهٔ علیّ (ع) و خلافت او] نازل کرد کراهت داشتند گفتند که در بعضی از امور از شما اطاعت خواهیم کرد و (حال آنکه) خداوند پنهانکاری آنها را می‌‌داند

پس [حالشان] چگونه می‌‌باشد آنوقتی که ملائکه آنان را می‌‌میرانند [در حالی که] بر روی آنها و پشت آنان [ضربه] می‌‌زنند {آنان آن دو و بنو امیّه هستند که کراهت داشتند از آنچه که خداوند دربارهٔ ولایت علیّ (ع) نازل کرد}

آن (زدن) به خاطر این است که آنها از آنچه که خداوند را به خشم می‌‌آورد پیروی کردند و از رضوان او [یعنی از ولایت علیّ (ع)] کراهت داشتند {زیرا رحمت و رضا و رضوان و نعمت همگی ولایت علیّ (ع) هستند} پس [خداوند یا آن اتّباع و کراهت] اعمالشان را حبط (هدر) کرد

آیا کسانی که در قلوبشان مرض هست گمان کرده‌‌اند که خداوند هرگز کینه توزی‌‌های شدید آنها را [نسبت به رسولش و به مؤمنین] آشکار (ظاهر) نخواهد کرد [یعنی همانا این ظنّ فاسدی است و ما اضغان (کینه‌‌توزی، دشمنی) آنان را خارج (آشکار، بیرون انداختن) می‌‌کنیم]

و البتّه اگر می‌‌خواستیم آنان را به تو نشان می‌‌دادیم [یعنی اگر می‌‌خواستیم آنها را به تو بشناسانیم حتماً آنها را به تو نشان می‌‌دادیم تا آنها را با سیمایشان و نفاق باطنیشان بشناسی] تا حتماً آنان را به سیمایشان بشناسی و البتّه [اگر هنوز با سیمایشان آنها را نشناخته‌‌ای] مطمئناً آنان را در لحن گفتار می‌‌شناسی و خداوند اعمال شما را می‌‌داند [چه آنها را کتمان کنید یا آنها را اعلان (علنی کردن) نمائید]

و حتماً شما را [در امر به جهاد، یا در مطلق تکلیف یا به بلایا و حوادث دهر، یا به خطرات (خطورات، در معرض مخاطره قرار گرفتن / دادن) و وسوسهٔ شیطان و القای شُبَه (شبهه‌‌ها) در قلوبتان] می‌‌آزمائیم تا از میان شما، مجاهدان و صبر کنندگان را بشناسیم [یعنی تا علم ما ظاهر شود یا در مظاهر خویش بشناسیم] و اخبار شما را امتحان کنیم [که از خودتان به آنها خبر می‌‌دهید از اینکه شما به خدا و رسولش ایمان آورده‌‌اید و رسول او را در آنچه که آن را آورده تصدیق کرده‌‌اید، یا اخبار شما که از شما خبر می‌‌دهند را می‌‌آزمائیم از اینکه شما بر خلاف آنچه که رسول (ص) آن را دربارهٔ علیّ (ع) فرمود تدبیر کرده‌‌اید، یا اخبار شما از غیر خود را که به آن خبر می‌‌دهید می‌‌آزمائیم]

همانا کسانی که [به ولایت] کفر ورزیدند و صدّ شدند [یعنی اعراض کردند یا غیر خود را منع کردند] از راه خدا [که همان علیّ (ع) و ولایت او است] و بعد از آنکه راه هدایت برای آنان روشن شد رسول را آزردند هرگز چیزی به خداوند [یا به تو یا به علی (ع)] ضرر نخواهند زد و [خداوند] بزودی اعمال آنها را [که آنها را در اسلام عمل کردند] حبط (هدر) خواهد کرد

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید از خداوند اطاعت کنید و از رسول اطاعت کنید [دربارهٔ آنچه که آن دو از ولایت علیّ (ع) به شما دربارهٔ آن امر کردند تا اعمال شما باطل نشود] و [با ترک طاعت آن دو] اعمالتان را باطل نکنید

همانا کسانی که [به ولایت] کفر ورزیدند و از راه خدا [که همان ولایت است] جلوگیری کردند سپس مردند و (در حالی که) آنها کافر بودند پس هرگز (ابداً) خداوند آنها را نخواهد آمرزید

پس [ای مؤمنین از مجاهدت و جنگ کردن با کفّار، یا از مجاهدت و محاجّه با منافقین مخاصم با علی (ع)] سستی نکنید (ضعیف نشوید) و [برای ضعفتان از مخاصمت با آنها] به صلح دعوت نکنید و (حال آنکه) شما برترید و خداوند با شما است و هرگز اعمال شما را رها (ضایع) نمی‌‌کند

همانا زندگانی دنیا جز بازی و سرگرمی نیست [پس وقتی که دنیا لعب (بازی) اطفال است پس چرا شما به آن تعلّق دارید و برای آن از جنگ با آنان یا محاجّه با آنان ضعیف (ناتوان) می‌‌شوید] و اگر [به علی (ع)] ایمان آورید و [از مخالفت با او] بپرهیزید اجر شما را به شما می‌‌دهد و اموال شما را از شما مسئلت (درخواست) نمی‌‌کند [تا ایمان به او بر شما گران آید]

اگر آن [اموال] را از شما بخواهد و به شما اصرار کند شما بخل می‌‌ورزید و کینه‌‌هایتان [که آنها در قلوب شما مکمونه هستند] خارج (ظاهر) می‌‌شود

بدانید که شما همان‌‌هایی هستید که دعوت می‌‌شوید تا در راه خدا انفاق کنید [نه آنکه به رسول ما اعطاء کنید، و دعوت شده‌‌اید تا چیز اندکی از اموال خود را در راه خدا انفاق کنید نه آنکه بسیاری از اموالتان را اعطاء کنید] پس از شما کسانی هستند که [در انفاق کردن آنچه که خداوند فرض (واجب) کرده و در غیر آن] بخل می‌‌ورزند و کسی که بخل می‌‌ورزد جز این نیست که دربارهٔ خودش [یعنی از روی تجاوز دربارهٔ خیر خودش] بخل می‌‌ورزد و خداوند بی‌‌نیاز است [پس برای حاجت خود به آن شما را به انفاق امر نمی‌‌کند] و شما درویش هستید [و برای حاجت شما به انفاق در استکمالتان شما را به انفاق کردن امر می‌‌کند] و اگر [از ایمان به علیّ (ع) یا از طاعت رسول (ص) در آنچه که از انفاق و غیر آن شما را به آن امر کرده] روی برگردانید قومی غیر شما را جایگزین خواهد کرد سپس آنها [در اینکه با دهان‌‌هایشان بگویند آنچه را که در قلوبشان نیست] مثل شما نخواهند بود.