سورهٔ حدید

آنچه که در آسمان‌‌ها و زمین است خداوند را تسبیح می‌‌کنند {تسبیح از هر چیزی همان تنزیه لطیفهٔ الهیّهٔ او و وجههٔ ربّانیّت او از نقایص مادّه و حدود آن می‌‌باشد} و او غالب [است، غالبی که غلبهٔ او اقتضای تسبیح همه چیز است] و حکیم است [که صنع هر چیزی را متقن نمود به حیثی که چیزی یافت نمی‌‌شود مگر که آن بر او مسبّح (تسبیح کننده) است]

مُلک (مملکت، پادشاهی) آسمان‌‌ها و زمین برای او است، زنده می‌‌کند و می‌‌میراند [بر استمرار، هر چیزی را با اخراج او از قوا و استعدادات زنده می‌‌کند و آن چیز را از فعلیّات ناقصه می‌‌میراند] و او بر هر چیزی [از میراندن و زنده کردن و غیر آن] بسیار توانا است

او [در ترکیب موجودات] اوّل است و [در تحلیل آنها] آخر است {نظیر وحدت در اعداد، زیرا مراتب اعداد همگی ترکیب آنها از وحدت است نه غیر، و تحلیل آنها به وحدت است نه غیر} و ظاهر است و باطن است {زیرا مراتب اعداد ظواهر آنها و بواطن آنها جز وحدت نیست، و آنچه که تمیّز بین مراتب به آن است جز به عنوان اعتباری عدمی نیست} و او به هر چیزی دانا است {زیرا علم او عین ذات او است و برای احاطهٔ او به همهٔ اشیاء به عنوان اوّل و آخر و ظاهر و باطن از جمیع می‌‌باشد}

او کسی است که آسمان‌‌ها و زمین را در شش روز خلق کرد سپس بر عرش ایستاد، آنچه که در زمین داخل می‌‌شود و آنچه که از آن خارج می‌‌شود و آنچه که از آسمان نازل می‌‌شود و آنچه که در آن بالا می‌‌رود را می‌‌داند، و او با شما است در هر کجا که باشید {معیّت (همراهی) قیّومی به عنوان لازمه برای رحمت رحمانی است، زیرا او تعالی به وجود فعلیش همهٔ اشیاء است و قوام آنها و فعلیّت آنها و اوّل آنها و آخر آنها و ظاهر آنها و باطن آنها است} و خداوند بیناست به آنچه که عمل می‌‌کنید

مُلک (مملکت، پادشاهی) آسمان‌‌ها و زمین برای او است و امور به خداوند بازگردانده می‌‌شود

شب را در روز داخل می‌‌کند و روز را در شب داخل می‌‌کند و او به ذات سینه‌‌ها [از نیّات و خطورات و خیالات و حالات و سجیّات (سرشت‌‌ها) یا از قوا و استعدادات که صاحبان سینه‌‌ها از آنها خبر ندارند] دانا است

به خداوند و رسول او ایمان بیاورید و از آنچه که خداوند شما را در آن جانشین قرار داده [از اموال دنیوی و اعراض و حشمت و اعضاء و قوا و از نسبت دادن افعال و اوصاف به خودتان و از انانیّات خود] انفاق کنید، پس کسانی از شما که [با بیعت عامّه یا بیعت خاصّه] ایمان آورده‌‌اند و انفاق کردند پاداش بزرگی برای آنها هست

و شما را چه شده که به خداوند ایمان نمی‌‌آورید [یعنی اذعان نمی‌‌کنید، یا با بیعت عامّهٔ نبویّه اسلام نمی‌‌آورید، یا با بیعت خاصّهٔ ولویّه ایمان نمی‌‌آورید] و (حال آنکه) رسول شما را دعوت می‌‌کند تا به پروردگار [مطلق] خود [که او ربّ الارباب است] ایمان بیاورید و [حال آنکه خداوند در عالم ذرّ] از شما [به ایمان به خداوند یا با بیعت با محمّد (ص) یا با بیعت با علیّ (ع)] پیمان گرفته که مؤمن [یعنی تصدیق کنندهٔ اذعان کننده یا بیعت کننده با بیعت عامّهٔ اسلامی] باشید

او کسی است که آیاتی روشن [از آیات قرآنی و معجزات نبوی] را بر بندهٔ خود نازل می‌‌کند [که او رسول (ص) داعی (دعوت کننده) بر شما به ایمان به علیّ (ع) است] تا شما را از تاریکی‌‌ها به نور [یعنی از ظلمات (تاریکی‌‌ها) مادّه و شبهات و شکوک و اهویه و تعلّقات به نور تجرّد و یقین و اطلاق (رها شدن) از اهویه و تعلّقات] خارج سازد و همانا خداوند البتّه به شما رئوف و مهربان است

و شما را چه شده که در راه خدا انفاق نمی‌‌کنید [در حالی که شما در سبیل الله (راه خدا) که همان جهاد است، یا سبیل حجّ یا سبیل هجرت به سوی رسول (ص) یا به سوی امام است هستید، یا در حالی که شما در طریق قلب و سلوک به او و الی الله هستید] و (حال آنکه) میراث آسمان‌‌ها و زمین برای خداوند است {آسمان‌‌های ارواح و مافیها و زمین‌‌های اشباح و مافیها میراث مقام مشیّت هستند که آنها را انسان کامل و عقول از مشیّت به ارث می‌‌برند، و مابعد عقول از عقول، و مابعد نفوس از نفوس، و مابعد عالم مثال از عالم مثال آنها را به ارث می‌‌برند، و همه از خدای تعالی است} [پس چرا اندیشهٔ آنچه که برای خدا می‌‌باشد را ندارید که از آن به امر او تعالی انفاق نمی‌‌کنید]، متساوی نمی‌‌شود کسی از شما که قبل از فتح انفاق کرد و جنگ نمود [و کسی که بعد از فتح انفاق کرد و جنگید]، آنان از لحاظ درجه بالاتر از کسانی هستند که بعداً انفاق کردند و جنگ نمودند و به هر دو خداوند وعدهٔ نیک [یعنی مثوبت (ثواب) نیکو یا عاقبت نیک] داده است و خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید آگاه است

کیست آنکه به خداوند با قرضی نیکو قرض دهد پس آن را برای او مضاعف می‌‌گرداند [یعنی که آن را به او بطور مضاعف ردّ (برگرداندن) می‌‌کند] و پاداشی کریم (بزرگ) برای او هست [که نه امتنان (منّت) در آن هست و نه قصور (کوتاهی) و نه زوال]

[در آن] روز مؤمنین و مؤمنات را می‌‌بینی نور آنها بین دستانشان و به راست آنها می‌‌دود، [می‌‌گویی یا ملائکه می‌‌گویند، یا گفته می‌‌شود:] امروز به شما بشارت به جنّت‌‌هایی است که از زیر آنها نهرها جاری می‌‌شوند، در آنها جاویدان هستید آن همان پیروزی بزرگ است

روزی که منافقان و منافقات به کسانی که ایمان آورده‌‌اند می‌‌گویند به ما نظر کنید تا از نور شما برگیریم [و چون بین مؤمنین و نور آنها، و منافقین مناسبت نبوده] گفته می‌‌شود که به وراء (پشت سر) خود برگردید [همانطور که در دنیا به ورائتان بر می‌‌گشتید] و التماس نور کنید، و دیواری [حائط (حصار)] بین آنها زده شده که دری دارد که باطن آن [باب یا سور (دیوار)] در آن رحمت است و پشت آن از قِبل (مقابل) آن عذاب هست {زیرا سور همان حجاب حاجز (مانع، حایل) بین ملکوت سفلی و ملکوت علیا است، و باطن آن به سوی ملکوت علیا و در آن رحمت و رضوان است، و ظاهر آن به سوی ملکوت سفلی است و در آن جحیم و نیران آن و انواع عذاب آن هست}

[منافقین و منافقات] به آنها (کسانی که ایمان آورده‌‌اند) نداء می‌‌دهند آیا ما [در انسانیّت، یا در اسلام و بیعت عامّه، یا در ایمان و بیعت خاصّه] با شما نبودیم؟ می‌‌گویند: بلی [در ظاهر اسلام و در ظاهر ایمان با ما بودید] و لکن شما به خودتان فتنه کردید و انتظار [سختی برای محمّد (ص) یا برای مؤمنین] کشیدید و [در دین خویش] تردید کردید [و در آن با ما نبودید] و آرزوها شما را [از طلب آخرت و عمل برای آن] فریب داد تا آنکه امر خداوند [به قبض ارواح شما] آمد و غرور (فریب دهنده) [یعنی شیطان] شما را به خداوند مغرور کرد [حیثی که گفت که خداوند کریم است و زمان توبه وسیع است]

پس [اگر فدیه می‌‌داشتید] امروز از شما و نه از کسانی که [ظاهراً و باطناً] کفر ورزیده‌‌اند فدیه گرفته (قبول) نمی‌‌شود [و شما فدیه‌‌ای هم ندارید] مأوای شما آتش است آن مولای شما است [که متولّى امر شما است، زیرا آن ملکت شما است و غیر آن در شما تصرّف ندارد] و [آتش] بد بازگشتگاهی (سرانجامی) است

آیا برای کسانی که ایمان آورده‌‌اند وقت آن نرسیده که قلوبشان برای ذکر خداوند و آنچه [از آیات قرآن، یا احکام رسالت، یا قرآن ولایت علیّ (ع)، یا واردات آفاقیّه، یا انفسیّه] که از حقّ نازل شده خاشع شود و مانند کسانی که قبلاً کتاب داده شدند نباشند که مدّت (زمان) بر آنها طول کشید [یعنی زمان وقوف آنها بر مقام حاصلشان برای آنها بدون ترقّی به مقامات مفقوده از آنها طول کشیده] و قلوب آنها قساوت گرفت و بسیاری از آنها فاسق (منافق) گشتند [و فاسقین خارجین (خروج کنندگان) از حکم امامشان گشتند]

بدانید که خداوند زمین را پس از مرگ آن زنده می‌‌کند {گویی که بعد از آنکه آنها را از وقوف بر حذر داشت و آنها را بر آن توبیخ کرد جمعی از واقفین از رحمت مأیوس شدند و گفتند: پس ما جز قساوت قلب نداریم پس به جهت رفع یأس از آنها و از جهت ترجیح به جانب رجاء فرمود: بدانید که خداوند زمین قلوب مؤمنین را با ذکر خدا در دنیا یا با نور امام در آخرت زنده می‌‌کند و از روح خدا مأیوس نشوید} همانا آیات [تدوینی و آیات آفاقی و انفسی] را برای شما بیان کرده‌‌ایم با ترقّب به اینکه شما عقل (تعقّل) کنید (عاقل گردید)

همانا مردان صدقه دهنده و زنان صدقه دهنده [یا به معنی کسانی که خداوند و رسولش را تصدیق کرده‌‌اند] و [کسانی که] قرضی نیکو به خداوند قرض داده‌‌اند [یا مراد از تصدّق انفاق بر فقراء و مراد از اقراض (قرض دادن) به خداوند، صلهٔ (بخشش، وابستگی، نزدیکی) به امام (ع) می‌‌باشد]، برای آنها مضاعف می‌‌شود و اجر کریمی برای آنها هست

و کسانی که به خداوند و رسولش ایمان آورده‌‌اند آنان همان بسیار راستگویان و شهداء [بسیار مشاهده کنندگان] نزد پروردگارشان هستند پاداششان و نورشان را دارند و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند و آیات ما را تکذیب کردند آنها اصحاب جحیم هستند

بدانید جز این نیست که زندگانی دنیا بازی و سرگرمی است {لَعِب (بازی) آنچه است که غایت خیالی غیر عقلیّه‌‌ای دارد، و لهو (سرگرمی) آنچه است که غایت خیالی مدرک مشعوراً بها نداشته باشد} و زینت و تفاخر بین شما و افزودن در اموال و فرزندان [یعنی تغالب (بر یکدیگر غلبه کردن) در آن] مانند مَثل باران است که رویانیدن آن (باران) کفّار را به اعجاب واداشته سپس می‌‌خشکد و آن را زرد شده می‌‌بینی سپس هیزمی [لایق برای آتش] می‌‌شود و در آخرت عذابی سخت هست و مغفرت و رضوان از خداوند [برای کسی] است [که افتتان (دچار فتنه‌‌ای شدن که مال و خِرد را ببرد، در فتنه افتادن) نشده، یا برای همه است به شرط استعداد و استحقاق] و زندگانی دنیا جز متاع (بهره‌‌مندی) از غرور (فریفته شدن) نیست

به سوی آمرزش از پروردگارتان و به جنّتی که عرض آن مانند عرض آسمان و زمین است که برای کسانی که به خداوند و رسولانش ایمان آورده‌‌اند مهیّا شده سبقت بگیرید، آن [یعنی ایمان به خداوند و رسولان او یا آن مذکور از مغفرت و جنّت] فضل خداوند است که آن را به کسی که می‌‌خواهد می‌‌دهد و خداوند دارندهٔ فضل عظیم است

مصیبتی در زمین [در عالم کبیر از بلایای عامّ وارد بر اموال اهل زمین] و نه در انفس شما اصابت نکرده مگر آنکه قبل از اینکه آن را پدیدار سازیم در کتاب (لوح محفوظ) بوده است {یعنی قبل از آنکه انفس را برأ (از عدم به وجود آوردن) کنیم، یا قبل از آنکه زمین و انفس را برأ کنیم و مقصود این است که مصائب جز به علم ما و قدرت ما و اصابت دادن ما نیست} همانا آن (ثبت کردن) بر خداوند آسان است

تا مبادا که بر مافات (آنچه که فوت شد) خود مأیوس شوید و به ماآت (آنچه که می‌‌آید) خود شاد نشوید [و تا که صبر کنید و راضی شوید هنگام مافات خود و هنگام ماآت خود خداوند را شکر کنید] {و این همان غایت زهد است، زیرا کمال زهد عدم تغییر در فوت ما فی الید (آنچه که در دست است) و در اتیان ما لیس فی الید (آنچه که در دست نیست) است} و خداوند هیچ متکبّر خودستایی را دوست ندارد {مقصود این است که عدم حزن بر فوت شده و عدم فرح گاهی برای اختیال (تکبّر) و فخر است}

کسانی که [به اموالشان و اعراضشان و قوایشان و انانیّاتشان] بخل می‌‌ورزند [و انفاق نمی‌‌کنند و از انانیّات خویش نقص (کاهانیدن) نمی‌‌کنند و بر خداوند و رسولش (ص) منقاد نمی‌‌شوند] و مردم را به بخل امر می‌‌کنند و هر کس [از انفاق کردن و ایمان] روی بگرداند پس [چیزی به خداوند ضرر نمی‌‌رساند] همانا خداوند همان غنی [است که به اموال شما و اعراض شما و انفاق شما از آنچه که شایسته است که از آن انفاق شود حاجت ندارد] و ستوده است [که احتیاجی به ایمان شما و تصدیق شما و تعظیم شما ندارد]

همانا البتّه رسولان خویش را با بیّنه‌‌هایی فرستادیم [با احکام رسالت یا با معجزات دالّه (دلالت کننده) بر صدق آنها پس کسی که ایمان بخواهد پس باید بر ایشان روی آورد] و با آنها کتاب [یعنی کتاب نبوّت و کتب تدوینی و ملل الهی صور آنان هستند] و میزان نازل کردیم تا مردم به قسط (دادگری) قیام نمایند {میزان هر آنچه است که چیز دیگری با آن قیاس می‌‌شود از دو کفّه‌‌دار (ترازو) و قپان و ریسمان بنّاءها و سیرت سلاطین در سلطنت آنها و احکام شرایع قالبیّهٔ ملّیّه و عقل و رسول و رسالت و ولیّ و ولایت و کتب آسمانی، لکن میزانى که مردم با آن به قسط قیام کنند همان ولایت و قبول آن و احکام آن و ولیّ امر است}، و آهن را فرو فرستادیم که در آن سختی شدید و منافع برای مردم هست [برای اینکه آلات بیشتر صنّاع (صنعتگران) و صنایع از آن است] و تا خداوند بداند که چه کسی در غیب [پنهانی] به او و رسولانش یاری می‌‌رساند همانا خداوند قوی و غالب است [که حاجت به یاری شما ندارد برای اینکه او قوی‌‌ای است که بر هر آنچه که اراده کند قدرت دارد عزیزی (غالبی) است که مانعی از مرادش ندارد و غالبی (غلبه کننده‌‌ای) بر او نیست]

و البتّه نوح و ابراهیم را فرستاده‌‌ایم و در ذریّهٔ آن دو نبوّت و کتاب [یعنی رسالت] را قرار دادیم پس [بعضی] از آنها [در غایت اهتداء (هدایت یافتگی)] هدایت یافته [هستند مانند انبیاء و اولیاء (ع) یا در اواسط اهتداء مانند سایر مؤمنین] و بسیاری از آنان فاسق هستند

سپس رسولان خود [از انبیاء بنی اسرائیل و موسی (ع) و شعیب (ع)] را بر آثار آنها به دنبال آوردیم و عیسی بن مریم را به دنبال آوردیم و به او انجیل دادیم و در قلوب کسانی که از او تبعیّت کردند رأفت و رحمت قرار دادیم و [بالنسبه به دین موسی (ع)] رهبانیّت را بدعت نهادند [نه آنکه آنها آن را در دین ابتداع (نوآوری) کردند تا آنکه بدعت باشد، حال آنکه] جز طلب رضوان خداوند آن را بر آنها مقرّر نکرده بودیم [یعنی آن را در قلوب آنان القاء نکرده بودیم، یا معنی می‌‌دهد که آنان آن را ابتداع کردند و اصلاً آن را بر آنان فرض (واجب) نکرده بودیم و لکن آنها آن را برای ابتغاء رضوان الله ابتداع کردند] و آن را به حقّ رعایت کردن آن مراعات نکردند [به اینکه آن را با اهویّهٔ انفس خویش قرار دادند یا به مقتضای آن عمل نکردند، یا با آن رضوان الله را قصد نکردند، یا با آن به خلیفهٔ خداوند مؤسّس بر آداب سلوک الی الله منتهی نشدند] و به کسانی از آنان که [به محمّد (ص)] ایمان آوردند اجرشان را دادیم و (حال آنکه) بسیاری از آنها [در اتّباع ولیّ امر و خلیفهٔ خداوند] فاسق هستند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید [بر صورت ملّت محمّد (ص) توقّف نکنید و به بیعت عامّه اکتفاء نکنید بلکه] خداوند را [در جمیع اوامر او و نواهی او] تقوا نمایید [یا در مخالفت کردن با رسول (ص) و مخالفت کردن با قول او دربارهٔ علیّ (ع) از خداوند بپرهیزید] و [با ایمان حقیقی که با بیعت خاصّهٔ ولویّه حاصل می‌‌شود] به رسول او ایمان آورید تا دو سهم (نصیب) از رحمت خود [نصیبی برای قبول رسالت و نصیبی برای قبول ولایت، و به عبارتٍ اخری نصیبی برای بیعت عامّه و نصیبی برای بیعت خاصّه، و به عبارتٍ اخری نصیبی برای اسلام و نصیبی برای ایمان] به شما بدهد و برای شما نوری قرار بدهد که با آن راه بروید {و مقصود از نور همان صورت ولیّ امر است که با بیعت خاصّه در قلب بایع داخل می‌‌شود که ایمان داخل در قلب معبّر از آن است} و [به سبب آن نور] بر شما بیامرزد و خداوند بسیار آمرزنده [است، سجیّهٔ او مغفرت است چه باعث داشته باشد یا نداشته باشد، و کسی که مادّهٔ مغفرت که همان ولایت است را داشته باشد لامحاله مغفور می‌‌باشد] و مهربان است [سجیّهٔ او رحمت است چه باعث داشته باشد یا نداشته باشد]

اهل کتاب بدانند که بر چیزی از فضل خداوند قدرت نمی‌‌یابند و اینکه فضل به دست خداوند است که به کسی که بخواهد به او می‌‌دهد و خداوند دارای فضلی عظیم است.