سورهٔ مائده

ای کسانی که [با ایمان عامّ یا خاصّ] ایمان آورده‌‌اید {ایمان، عامّ باشد یا خاصّ، جز با بیعت بر دست نبیّ (ص) یا امام (ع) یا خلفای آن دو (ع) حاصل نمی‌‌شود و در این بیعت معاهدات و مواثقات و شروطی می‌‌باشد که بر بایع (بیعت کننده) اخذ می‌‌شود، لکن در هر یک از بیعت عامّه و خاصّه به کیفیّتی مخصوص به خود هست غیر کیفیّت دیگری، بیعت حاصل نمی‌‌شده مگر با عقد (گره زدن، پیچیدن) یمین (دست راست) بایع بر یمین مشتری چنانکه آن امروزه بین ایشان در معاملات معهود است، و لذا مطلق مبایعه (با هم بیع کردن) و سایر معاملات که در آنها ایجاب و قبول هست برای اهتمام به عقد دست در آنها، عقود نامیده می‌‌شود} به قراردادها وفا کنید {و وفاء به عقد عبارت از اتیان (عمل کردن) به مقتضای اصل عقد و اتیان به تمامی شرایط آن و معاهدات آن است} [و معنی می‌‌دهد: ای کسانی که با محمّد (ص) یا با علیّ (ع) بیعت کرده‌‌اید به جملهٔ عقود از معاملات بین خود و مبایعت با خداوند وفاء کنید و چیزی از شرایط آن و عهود آن را وا مگذارید و مقصود این است که: با ارتداد از اسلام یا ایمان، بیعت خود را از گردنتان خلع نکنید و به مخالفت با قول نبیّ (ص) در امر به ولایت، شرایط آن را ترک نکنید]، ستوران چهارپا جز آنچه که برای شما تلاوت می‌‌شود بر شما حلال شد، و شکار کردن را [در حالی که] شما مُحرم هستید حلال نشمارید، همانا خداوند آنچه را که اراده می‌‌کند حکم می‌‌کند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید شعائر خدا و نه ماه حرام و نه هدیه (قربانی بدون نشانه که آن به بیت هدیه شده) و نه قلّاده‌‌ها (قربانی‌‌های نشاندار) و نه نیّت کنندگان (قصد کنندگان) بیت الحرام [برای زیارت آن] را که [با زیارتشان] فضلی از پروردگارشان [از وسعت عیش (زندگانی) در دنیا] و رضوان [یعنی خشنودی پروردگارشان در آخرت] را می‌‌طلبند سبک مشمارید (محترم بدارید)، و وقتی که شما را حلال می‌‌شود آنگاه صید کنید و شما را دشمنی قومی که شما را از مسجد الحرام باز داشتند به ستم نکشاند (وادار نکند) که تعدّی (تجاوز) کنید، و بر اساس نیکی (احسان به خلق الله) و تقوا همکاری کنید {بِرّ احسان به خلق الله است و آن از احکام رسالت و لوازم آن است و تقوا حفظ نفس است از ضرّ (گزند، سختی، بدحالی) دیگری و از اضرار (گزند رساندن) آن بر دیگری و آن از آثار ولایت و لوازم آن است} و بر اساس (بر این دو) گناه (بدی کردن بدون تعدّى) و دشمنی (بدی کردن با تعدّى) همکاری نکنید و از خداوند [در اعتداء (بیداد کردن) به خروج از آنچه که خداوند در شریعت شما به شما رخصت داده و از آنچه که در طریقت شما برای شما آن را محدود کرده، و تعاون کردن بر آن دو اسائت (بدی کردن بدون تعدّی و با تعدّی)] بهراسید همانا خداوند سخت عقوبت دهنده است

بر شما حرام شد مردار و خون و گوشت خوک و آنچه که برای غیر خداوند به (خاطر) آن صدا بلند (پیشکش) شود و خفه شده و [به ضرب] کتکْ مرده و از بام افتاده و [به ضرب] شاخ مرده و آنچه (نیم‌‌خورده و پسمانده) را که درندگان خورده‌‌اند مگر آنچه را که ذبح کنید و آنچه که در برابر نُصُب (بتان، آنچه که بهر پرستش برپا شده) ذبح شده است و اینکه آن را با تیرهای قرعه قسمت کنید آن برای شما فسق است، امروز {اشاره به روز نصب علیّ (ع) به خلافت است} کسانی که کفر ورزیده‌‌اند [یعنی کافران و منافقان که بر مرگ نبیّ (ص) یا قتل او (ص) و تفرّق کلمهٔ شما و غلبه بر دین شما مترقّب می‌‌بودند و بعد از نصب امیر برای شما کفّار از غلبه و تفرّق کلمه] از دین شما مأیوس شدند پس از آنها مترسید و از من بترسید که امروز [یعنی روز نصب علی (ع) در غدیر خمّ] دینتان را برای شما کامل کردم و [با ولایت] نعمت [اسلام]م را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم، پس کسی که در مخمصه‌‌ای (گرسنگی) ناچار شد [در حالی که] متمایل (میل کننده) بر گناه نیست پس همانا خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است

از تو سؤال می‌‌کنند که چه برای آنها حلال شده، بگو پاکیزه‌‌ها برای شما حلال شده‌‌اند و آنچه از حیوانات شکاری که تعلیم داده‌‌اید [یعنی تعلیم سگ‌‌های شکاری برای شما حلال شد، و حلّیّت مقتول آنها، در حالی که] تعلیم دهندگان سگ‌‌ها هستید که از آنچه که خداوند [تکویناً یا تحصیلاً به توسّط بشر دیگری] به شما آموخت [از آداب شکار و انقیاد در ارسال و زجر (منع) و ضبط صید برای صاحب آنها] به آنها تعلیم می‌‌دهید و از آنچه که بر شما نگهداشتند بخورید، و نام خداوند را بر آن ذکر کنید و [در آنچه که بر شما حلال نشده] از خداوند پروا کنید که خداوند سریع الحساب است [که بر دقیق و جلیل محاسبه می‌‌کند]

امروز [که همان روز نصب علیّ (ع) به خلافت است] پاکیزه‌‌ها برای شما حلال شد و طعام کسانی که کتاب داده شده‌‌اند برای شما حلال است و طعام شما برای آنان حلال است و زنان محفوظه (پاکدامن، که خودشان را از آنچه که ناشایسته است حفظ کرده‌‌اند) از زنان مؤمنه و زنان محفوظه (پاکدامن) از کسانی که قبل از شما کتاب داده شده‌‌اند آنوقتی که اجر (مزد)شان را بدهید {مشعر به تقیید حلّیّت به حال تمتّع از آنها است، زیرا استعمال اجور در مهور (مهریه‌‌ها) متمتّعات اکثر و اَشهَر است} [در حالی که شما] پاکدامن هستید [خودتان را از سِفاح (زنا) علنی و مخفیانه حفظ می‌‌کنید] نه زناکار (غیر متجاهرین به زنا) و نه یار (رفیق، رفیقه) گیرنده (رابطه داشتن پنهانی با آنها) و هر کس به ایمان [یعنی به قبول ولایت علی (ع) و بیعت خاصّهٔ ولویّه با او] کفر بورزد پس به تحقیق [کسی که عملش در اسلام است] عملش تباه شده و او در آخرت [برای صرف بضاعتش در آنچه که قدر ندارد] از زیانکاران است

ای کسانی که [بطور عامّ یا بطور خاصّ] ایمان آورده‌‌اید وقتی که به نماز بر می‌‌خیزید پس رویتان را و دستانتان را تا آرنج بشویید و سر‌‌هایتان را و پاهایتان را تا قاب پاها مسح کنید و اگر جُنُب بودید پس پاک کنید و اگر مریض یا در سفر بودید یا یکی از شما از غائط آمد یا زنان را لمس کردید پس هنوز آبی نیافته‌‌اید آنگاه به خاکی پاک تیمّم کنید و از آن (خاک) به وجوه‌‌تان و دست‌‌هایتان مسح کنید خداوند نمی‌‌خواهد تا برای شما [در دین] حرجی (دشواری) قرار دهد و لکن می‌‌خواهد تا شما را پاکیزه کند و تا نعمت خود (اسلام) را [با متمّم آن که آن ولایت و بیعت با علیّ (ع) است] بر شما تمام کند راجی به اینکه شما شکر کنید

و نعمت خداوند بر شما و میثاق او که با شما به آن [در غدیر خمّ با عهدی محکم برای علیّ (ع)] پیمان بست را به یاد آورید آنوقت که گفتید شنیدیم [قول تو را دربارهٔ علیّ (ع) یا شرط تو را بر ما به عدم مخالفت با علیّ (ع)] و اطاعت کردیم [از علی (ع) یا از تو] و از خداوند [در فراموش کردن نعمت او و نقض میثاق او با مخالفت کردن با علیّ (ع)] پروا کنید که خداوند به ذات (درون) سینه‌‌ها دانا است [و نیّات شما و اغراض شما را می‌‌داند پس چه رسد به افعال شما]

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید برای خداوند استوار (ثابت قدم) بوده [خصوصاً وقت درخواست علی (ع) از آنها برای شهادت دادن] گواه به دادگری باشید و دشمنی [شما بر] قومی شما را بر آن ندارد بر اینکه [در ادای شهاداتتان به تغییر آنها یا کتمان آنها به سبب خوف از مخالفین علیّ (ع) یا به سبب بغض بر موافقین علیّ (ع)] عدالت نورزید، عدالت پیشه کنید که آن به تقوا نزدیکتر است و [در شهادت دادن] از خداوند بهراسید [و آنها را کتمان نکنید و آنها را تغییر مدهید] که خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید آگاه است [و بحسب آن به شما جزاء می‌‌دهد]

خداوند به آنان که [با بیعت با محمّد (ص) یا با بیعت با علی (ع)] ایمان آورده‌‌اند و [با بیعت با علی (ع) یا بر طبق آن] اعمال صالح کرده‌‌اند وعده داده است که آنها آمرزش و اجری عظیم دارند

و کسانی که [به بیعت علیّ (ع) یا به بیعت محمّد (ص)] کفر ورزیده‌‌اند و آیات ما [و اصل آنها علی (ع)] را تکذیب کرده‌‌اند آنان اهل دوزخند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید نعمت خداوند [به اسلام] را بر خود به یاد آورید [از مدد ملائکه و لشکریانی که آنها را نمی‌‌بینید، یا از قوّت علیّ (ع) و شمشیرش] در آنوقتی که قومی همّت کردند که [در مکّه قبل از هجرت یا در بَدْر یا در اُحد یا در خندق] به شما دست یازند پس [به سبب اسلام شما یا بواسطهٔ علیّ (ع)] دستان آنها را از شما کوتاه کرد [و به یاد آورید شرف اسلام را تا آنکه با ترک قول محمّد (ص) دربارهٔ علیّ (ع) با او مخالفت نورزید، یا شأن علیّ (ع) را به یاد آورید و بعد از وفات محمّد (ص) با او مخالفت نکنید] و [در نسیان نعمت و مخالفت با علیّ (ع)] از خداوند بهراسید [و از غیر او نترسید] و مؤمنان پس باید تنها بر خداوند توکّل کنند [و بر غیر او اعتماد نکنند و جز از او نترسند]

و همانا خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت و دوازده نقیب (مِهتر) از آنها را مبعوث کردیم [که به آنها امر کنند و ایشان را نهی نمایند] و خداوند فرمود که من با شما هستم [و آنچه را که انجام می‌‌دهید از شما مشاهده می‌‌کنم] که اگر [با اتّصال آن به نقباء (مِهتران) (ع)] نماز بپا دارید و [از هر چیزی حتّی از میل قوایتان به مخالفت با نقباء (ع)] زکات دهید و به رسولانم [که نقباء (ع) از آنها هستند] ایمان آورید و آنان را یاوری کنید و به خداوند با قرض دادنی نیکو [از اصل مال با انفاق آن در راه خدا، و اصل قوا با ضعیف کردن آن با عبادات و ریاضات] قرض بدهید {زکات همان فضول مالی است که آن حقّ غیر است و قرض از اصل مال است} البتّه حتماً بدی‌‌های شما را از شما بپوشانم و البتّه حتماً شما را [به سبب نمازتان و ایمانتان و یاوریتان] در جنّت‌‌هایی داخل می‌‌کنم که از تحت آنها نهر‌‌ها جاری می‌‌شود و هر کس از شما که بعد از آن [میثاق بر نقباء (ع) و وعده کردن بر آن] کفر بورزد پس از راه سواء (راست، درست) گمراه شده است [پس ای امّت محمّد (ص) به یاد آورید و به میثاقتان بر علی (ع) وفاء کنید و بعد از میثاق کفر نورزید]

پس به (سبب) آنچه که آنها پیمانشان را نقض کردند آنها را لعنت کردیم [پس میثاقتان را به یاد آورید و آن را نقض نکنید] و قلوب آنها را سخت قرار دادیم [که با مواعظ (پندها) متأثر نمی‌‌شوند] کلام را از مواضع (جایگاه‌‌ها) آن تحریف می‌‌کنند {چنانکه بزودی ای امّت محمّد (ص) بعداً آن را با تأویلات فضیحه برای تمویه (فریب) کسی که عقل ندارد تحریف خواهید کرد} و بهره‌‌ای (نصیبی) که از آنچه به آن یادآوری شده بودند [از میثاق و وعدۀ بر آن] را فراموش کردند و همواره بر خیانت (پیمان شکنی) از آنها [بواسطهٔ نقض میثاق که آن اصل خیانات است] مطّلع می‌‌شوی مگر اندکی از آنها پس از آنها عفو کن و درگذر {عفو ترک انتقام، و صفح ترک یادآوری مَساوی (بدی‌‌ها) و اخراج از قلب است} [و به آنها احسان کن] همانا خداوند نیکوکاران را دوست می‌‌دارد

و از کسانی که گفتند ما نصرانی هستیم [یعنی منتحل به نصرانیّت هستند، نه اینکه با بیعت با اوصیاء عیسی (ع) نصرانی شده‌‌اند، تنصّر (نصرانی شدن) جز این نیست که با بیعت با اوصیاء عیسی (ع) حاصل می‌‌شود] از آنها میثاقشان را گرفتیم پس [مانند یهود] بهره‌‌ای (نصیبی) از آنچه که به آن تذکّر داده شده بودند را فراموش کردند [پس نسیان (فراموش کردن) سبب اختلافشان گشت] و بین آنها دشمنی [به افعال] و کینه‌‌توزی [به قلوب] انداختیم [و آن خواری آنها در دنیا بود] تا روز قیامت و خداوند [در آخرت] به آنها آنچه را که [صُنع] می‌‌کردند خبر خواهد داد {پس ای امّت محمّد (ص) حذر کنید از اینکه در نسیان میثاق بر علی (ع) مثل آنها باشید که بین شما عداوت و بغضاء در دنیا واقع خواهد شد و خداوند شما را در آخرت بر آن مؤاخذه خواهد کرد}

ای اهل کتاب همانا رسول ما نزد شما آمده که بسیاری از آنچه از کتاب [نبوّت به صورت تورات و انجیل] را که مخفی می‌‌کردید برای شما بیان کند {تعریض به امّت محمّد (ص) و اخفاء (پنهان کردن) آنها بسیاری از کتاب را بعد از او، و به تبیین (بیان کردن) علیّ (ع) برای آنها به آنچه که مخفى می‌‌کردند است} و از بسیاری عفو می‌‌کند (از آن اعراض می‌‌کند و آن را ظاهر نمی‌‌کند) به راستی که نور و کتاب مبین (آشکار کننده) از سوی خداوند نزد شما آمده است

خداوند با آن کسی را که از رضوان (رضایت) او [همان ولایت علیّ (ع) و بیعت بر او است] تبعیّت کند به راه‌‌های سلام (سلامت) هدایت می‌‌کند و آنها را به اِذن خود از تاریکی‌‌ها[ی متراکمه (فشرده) در مرتبهٔ نفس] به سوی [عالم] نور [و آن فراخی عالم روح است] خارج می‌‌کند و آنها را به صراطی مستقیم [و آن مراتب نورانیّت علیّ (ع) است که معرفت آن معرفت خدای تعالی است] هدایت می‌‌کند

همانا آنانی که گفتند: خداوند همان مسیح پسر مریم است کفر ورزیده‌‌اند، [ای محمّد برای ردّ بر آنها] بگو: [اگر آنطور است که می‌‌گویید] اگر بخواهد که مسیح پسر مریم و مادرش و کسانی که در زمین هستند را جمیعاً هلاک می‌‌کند، پس کیست که چیزی را از خداوند مالک شود [یعنی بر چیزی از آنچه که خداوند آن را مالک است احدی به تغییر آن یا دفع آن قدرت ندارد]، و ملک آسمان‌‌ها و زمین و آنچه که بین آن دو هست برای خداوند است هر چه را که بخواهد خلق می‌‌کند [پس تعجّب نکنند که عیسی (ع) را از مؤنّث بدون مذکّر خلق کرد] و خداوند بر هر چیزی بسیار توانا است [و بر خلق انسان بدون پدر و اهلاک جمیع کسانی که در زمین هستند قدرت دارد و خلق عیسی (ع) بدون پدر دلالت بر عموم قدرت او می‌‌کند نه بر خدا بودن عیسی (ع)]

و یهود و نصاری گفتند ما پسران خداوند و دوستان اوئیم، [به عنوان ردّ آنها] بگو پس چرا شما را به خاطر گناهانتان تعذیب می‌‌کند؟ بلکه شما بشری از جملهٔ کسانی که خلق کرد هستید، می‌‌آمرزد کسانی [از شما] را که می‌‌خواهد و عذاب می‌‌کند کسانی [از شما] را که می‌‌خواهد و مُلک (مملکت، پادشاهی) آسمان‌‌ها و زمین و آنچه که بین آن دو هست برای خداوند است و برگشت (سرانجام) به او است [بیان برای مساوات آنها و غیر آنها در منتهی شدن به او است]

ای اهل کتاب هرآینه رسول ما نزد شما آمده با فترتی (فاصله زمانی) از رسولان [که آنچه را که به آن احتیاج دارید] برای شما بیان کند {مراد فتور (سست شدن) احکام رسولان (ع) است برای عدم ظهور آنها و اختفای اوصیای آنها نه انقطاع وحی و انقطاع حجّت، زیرا بین عیسی (ع) و محمّد (ص)، انبیاء (ع) و اوصیائی (ع) بوده‌‌اند، بیشتر آنها مغمور (گمنام) غیر ظاهر بودند و دین او در نهایت خفاء بوده است و اگرچه ملّتش ظاهر و غالب بوده است} که مبادا بگویید بشارت دهنده‌‌ای و نه بیم دهنده‌‌ای نزد ما نیامد، به تحقیق بشارت دهنده و بیم دهنده نزد شما آمده و خداوند بر هر چیزی بسیار توانا است [بر ارسال رسول حین فترت یا بر به نطق درآوردن جوارح شما قدرت دارد که مبادا آمدن رسول و تبلیغ او را انکار کنید، یا قدرت دارد بر عذاب شما که رسول او را انکار می‌‌کنید و به او اقرار نمی‌‌کنید]

و [عذر نیاورید و به یاد آورید] آنوقتی که موسی به قومش گفت ای قوم من، به یاد بیاورید نعمت خداوند را بر شما آنوقتی که پیامبرانی در میان شما قرار داد و برای شما پادشاهانی قرار داد و آنچه را که به احدی از عالمیان نداد [از فلق بحر (شکافتن دریا) و تظلیل غمام (سایه انداختن ابر) و انزال منّ و سلوی و غیر آن] به شما داد

ای قوم من، به سرزمینی مقدّس (شام) که خداوند برای شما مقرّر کرده [که مسکن شما باشد] داخل شوید و [از طریق سرزمین مقدّس که همان شام یا سرزمین قلب است] بر ادبار (پشت) خود بر نگردید که زیانکار می‌‌گردید

گفتند: ای موسی همانا در آنجا گروهی جبّار (زورگو) هستند و تا از آنجا خارج نشوند ما هرگز به آن داخل نخواهیم شد پس اگر از آنجا خارج شدند آنگاه همانا ما داخل شونده‌‌ایم

دو مرد از کسانی که [از سخط خداوند] می‌‌ترسیدند [در حالی] که خداوند بر آن دو نعمت داده بود گفتند از درب (دروازه) بر آنها داخل شوید [یعنی آنها را غافلگیر کنند] و وقتی که در آنجا داخل می‌‌شوید آنگاه هرآینه شما غالب هستید و آنگاه بر خداوند توکّل کنید اگر مؤمن می‌‌باشید

[از غایت حماقت] گفتند: ای موسی ما هرگز ابداً مادام که در آنجا هستند به آن داخل نخواهیم شد و تو و پروردگارت بروید و [شما دو تا] بجنگید که همانا ما در اینجا نشسته‌‌ایم

گفت: پروردگارا همانا من جز خودم و برادرم را مالک نمی‌‌شوم پس بین ما و [این] قوم فاسق جدایی افکن

گفت: پس همانا آن [به عنوان عقوبت] بر آنها حرام شد [و به سبب عصیانشان داخل آنجا نمی‌‌شوند و آنجا را مالک نمی‌‌شوند و به مدّت] چهل سال در زمین حیران (سرگردان) می‌‌شوند [که طریقی برای خروج نمی‌‌بینند] پس بر مردمان فاسق تأسّف مخور

و خبر دو پسر آدم (قابیل و هابیل) را به حقّ بر آنها بخوان آنوقتی که دو قربانی (ذبیحه) را پیشکش کردند و از یکی از آن دو قبول شد [برای اینکه او (هابیل) از نفس خود و هوای آن خارج شده بود و قربانى را به امر مولایش آورد و به بهترین آنچه که نزد او بود مبادرت ورزید] و از دیگری پذیرفته نشد [برای سخط او از حکم خداوند و از قِبل نفس و هوای آن بودن قربانی‌‌اش و آوردن او به پست‌‌ترین آنچه که نزدش بود، قابیل برای فرط حسدش بر هابیل به جهت قبول شدن قربانى او به هابیل] گفت: البتّه حتماً تو را می‌‌کشم، [هابیل] گفت: جز این نیست که خداوند از متّقین قبول می‌‌کند [نه از متجاوزان اقدام کننده بر قتل نفس محترمه، یعنی جز این نیست که قبول قربانى به تقوا از نفس و هوای آن حاصل می‌‌شود نه به سبب حسد بردن بر غیر و قتل وی برای تقواى او]

اگر برای کشتن به من دست بگشایی من برای کشتن تو به تو دست نگشایم که من از خداوند، پروردگارِ جهانیان می‌‌ترسم

همانا من اراده کرده‌‌ام که باشی تا به گناه (قتل) من و گناه خود اقرار (اعتراف) کنی [و قصاص شوی] پس از یاران آتش باشی و آن جزای ستمکاران است

و [قابیل] بر خود اجازهٔ قتل برادرش را داد پس او را کُشت و از زیانکاران [در دنیا و آخرت] شد

پس خداوند کلاغی را که در زمین جستجو می‌‌کرد فرستاد تا به او نشان دهد که چگونه قبیح (جسد) برادرش را پنهان کند، گفت ای وای بر من آیا عاجزم که مثل این کلاغ باشم که قبیح (جسد) برادرم را دفن کنم آنگاه از پشیمانان شد

به خاطر آن بر بنی اسرائیل (بنی یعقوب) مقرّر کردیم که کسی که نفسی را بکشد به غیر [قصاص] نفسی یا [به غیر] فسادی [از مقتول] در زمین [به قطع طریق و تاراج مال و ترساندن بر مسلمین به اینکه شمشیر آشکار کند یا آن را در شب حمل کند مگر اینکه از اهل ریبه (شرّ و فساد) نباشد] پس مانند این است که همهٔ مردم را کشته است {زیرا تا قابیل وجودش هابیل وجودش را نکشد و انسانیّت را قطع نکند و مردمان وجودش را فناء نکند راضی به قتل نفس نمی‌‌شود} و کسی که آن را زنده کند پس مانند این است که مردم را جمیعاً زنده کرده است {زیرا احیاء مردم نمی‌‌باشد مگر وقتی که قابیل وجودش در وجودش مبدّل می‌‌گردد و جمیع جنود او به حیات عقل احیاء گردند} و همانا فرستادگان ما با بیّنات (معجزات یا احکام قالبیّهٔ شریعت یا دلائل سمعی و عقلی دالّ بر این حکم) نزد آنها آمدند سپس بعد از آن (آمدن رسولان یا این حکم یا هر دو) بسیاری از آنها (بنی اسرائیل) در زمین البتّه اسراف کننده (متجاوز از حدود خداوند به خونریزی و حلال کردن محارم و غیر آنها) هستند

جز این نیست که جزای کسانی که [با جنگیدن با رسول او یا خلیفهٔ او یا مؤمنین یا با قطع طریق آنان یا قطع طریق کسی که رسول (ص) یا امام (ع) را می‌‌خواهد] با خداوند و رسول او می‌‌جنگند و در زمین به فساد می‌‌پردازند این است که کشته شوند یا مصلوب شوند یا دست‌‌هایشان و پاهایشان از جهت خِلاف بریده شود یا از آن سرزمین تبعید شوند آن خواری آنها در دنیا است و آنها در آخرت عذابی بزرگ دارند

مگر کسانی که قبل از آنکه بر آنها دست یابید [با قبول دعوت ظاهره یا دعوت باطنه] توبه کنند و بدانید که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است

ای کسانی که [با بیعت عامّه] ایمان آورده‌‌اید [از آنچه که موجب این عقوبت می‌‌شود] از خداوند بهراسید و به سوی او [آن] وسیله را طلب کنید [که این عقوبت را ساقط کند]، {و مراد امام است که به دعوت باطنهٔ ولویّه دعوت می‌‌کند که بعد از ایمان به رسول (ص) و توبه بر دست او قبول توبه می‌‌کند} و در راه او جهاد (کوشش) کنید به ترقّب اینکه شما رستگار شوید

همانا کسانی که [به این «وسیله»] کفر ورزیده‌‌اند اگر آنچه که در زمین دارند و مثل آن را با آن جمیعاً به عنوان فدیهٔ (عوض) آن از عذاب روز قیامت بدهند از آنها قبول نمی‌‌شود و آنها عذابی دردناک دارند [که خلاصی ندارد]

می‌‌خواهند که از آتش خارج شوند و (حال آنکه) از آن خارج شونده نیستند {برای اینکه طریق خروج از آتش منحصر در توسّل به «وسیلۀ» مذکوره است و کسی که به او کفر ورزد پس طریقی به خروج ندارد} و آنها عذابی پایدار دارند

و سارق (مرد دزد) و سارقه (زن دزد) پس به عنوان جزای آنچه که آن دو کسب کرده‌‌اند دستان آن دو را به عنوان نکال (عقوبت) از خداوند قطع کنید، و خداوند چیره و حکیم است

پس هر کس بعد از ظلمش [با توبۀ خاصّهٔ نبویّه یا ولویّه] توبه کند و اصلاح کند [مسروق را به صاحبش برگرداند پس مانند محارب حدّ برایش نیست] پس همانا خداوند بر او توبه (التفات) می‌‌کند همانا خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است

آیا ندانستی که مُلک (پادشاهی، مملکت) آسمان‌‌ها و زمین برای خداوند است کسی را که بخواهد عذاب می‌‌کند و کسی را که بخواهد می‌‌آمرزد و خداوند بر هر چیزی توانا است

ای رسول کسانی که در کفر [به آن «وسیله»] می‌‌شتابند از کسانی که با زبانشان گفتند ایمان آوردیم [مانند آنان که اسلام را دزدیدند و با زبانشان آن را اظهار کردند] و (حال آنکه) قلب‌‌هایشان ایمان نیاورده نباید تو را اندوهناک کنند و از کسانی که یهودی شدند که همواره بر دروغ گوش می‌‌سپارند بسیار شنونده [جاسوس کلام تو] هستند [که آن را] برای گروه دیگری که [از روی تکبّر و مناعت (محکم دیدن جایگاه خود) یا از روی حَنَق (کینه، خشم شدید) و از روی غیظ (برافروختگی، خشم)] نزد تو نیامده‌‌اند [نقل کنند] کلمات را از مواضع آن تحریف کنند، [شتاب گیرندگان در کفر یا آن گروه دیگر] می‌‌گویند: [ای موافقان در طریق ما] اگر این [که ما آن را گفتیم] به شما داده شد پس آن را بگیرید و اگر آن به شما داده نشد [بلکه غیر آن به شما داده شد] پس [از قبول آن] احتراز کنید و کسی را که خداوند بخواهد که در فتنه‌‌اش بیفکند پس هرگز چیزی را از خداوند برای او مالک نخواهی شد [تا بر منع فتنه از او و اصلاح آن قادر شوی] آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است که قلب‌‌هایشان را [از پلیدی‌‌هایی که آنها سبب کفر و عقوبت هستند] پاک کند آنها در دنیا خواری دارند و آنها در آخرت عذابی بزرگ دارند

بسیار شنوندگان (جاسوسان) برای دروغ گفتن و بسیار خورندگان (حرام گیران) برای حرام خوردن {سُحْت هر حرامی است از رشوه دادن دربارهٔ حکم و هر آنچه که خداوند در طریق تحصیل آن اجازه نداده از ثمن مردار و خمر و اجرت بغیّه (زنا) و اجرت کهانت (فالگیری، پیشگوئی) و خوردن مال یتیم و ربا بعد از بیّنه} پس اگر (وقتی که) [یهود برای محاکمه (داوری)] نزد تو آمدند پس [مخیّر هستی، خواستی] بین آنها حکم کن یا از آنها اعراض نما، و اگر از آنها اعراض کنی پس هرگز چیزی به تو زیان نخواهند رساند [یعنی اگر بین آنها حکم کردی پس محاکمۀ تو از خوف از آنها و دلجوئی کردن از آنها نباشد، برای اینکه تو اگر از آنها اعراض کنی پس هرگز چیزی به تو ضرر نخواهند رساند تا اقبال تو بر آنان از خوف ضرر از آنها باشد] و اگر حکم کردی پس بین آنها به دادگری حکم کن [یعنی شایسته است که حکم تو به آنچه که خداوند به آن به تو امر کرده است از قسط (دادگری) باشد نه به آنچه که آنها از روی کفر و عدم حرمت بر آن هستند] همانا خداوند دادگران را دوست می‌‌دارد

و چگونه تو را حَکم (داور) می‌‌کنند و (حال آنکه) تورات نزد آنها هست که در آن حکم خداوند هست [یعنی آنان اگر به حُکم خداوند راضی بودند، به حُکم تو ملتجئ نمی‌‌شدند] سپس بعد از آن [حکم کردن، از حکم تو] روی بر می‌‌گردانند و آنان [به کتابشان و به تو] مؤمن نیستند

ما تورات را که در آن هدایت هست (با آن به حقّ هدایت می‌‌شود) و نور هست [که با آن مبهمات کشف می‌‌شوند] نازل کردیم پیامبران که تسلیم شدند برای کسانی که یهودی شدند به آن حکم کنند و ربّانی‌‌ها (کسانی که حقّ را با ریاضات و مجاهدات طلب کردند) و احبار (کسانی که با علم و طریق بحث او را طلب کرده‌‌اند) به آنچه که از کتاب [تدوینی] خداوند [یا احکام نبوّت] در حافظه قرار دادند و بر آن گواه بودند، پس [در حکومات (حکم کردن‌‌ها) خود] از مردم نترسید و نسبت به من فروتنی کنید و آیات [تدوینی] مرا [با تغییر یا تبدیل آنها] به بهایی اندک [از اَعراض دنیویّه و اغراض آن] مفروشید و کسانی که به آنچه که خداوند نازل کرده حکم نکنند پس آنها همان کافرانند

و در آن (تورات) بر آنها مقرّر کردیم که نفس در برابر نفس و چشم در برابر چشم و بینی در برابر بینی و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان و زخم‌‌ها قصاص دارند و کسی که به آن تصدّق (درگذشتن، عفو) کند پس آن به عنوان کفّاره [از ذنوب (گناهان) او] برای او است و کسانی که به آنچه که خداوند نازل کرده است حکم نکنند پس آنان همان ستمکارانند

و بر آثار (دنبال) آنها [یعنی آثار نبیّین و ربّانیّین و احبار که به تورات حکم می‌‌کردند] عیسی پسر مریم را به عنوان تصدیق کننده بر آنچه که از تورات که بین دستان (نزد) او است از پی فرستادیم و به او انجیل را دادیم که در آن هدایت و نور هست و به عنوان تصدیق کننده است بر آنچه که از تورات و هدایت بین دستان او است و به عنوان پند برای پرهیزکاران است

و اهل انجیل باید به آنچه که خداوند در آن نازل کرده حکم کنند و کسانی که به آنچه که خداوند نازل کرده حکم نکنند پس آنان خود فاسق هستند {مراد از حکم کردن به تورات و حکم کردن به انجیل حکم کردن در مطلق سیاسات و عبادات نیست، زیرا آن دو با محمّد (ص) و کتابش نسخ شده‌‌اند، بلکه مقصود حکم کردن به آن دو به اعتبار آنچه که در آن دو ثبت شده است از بعثت نبیّ (ص) و آثار او و علاماتش، و مقصود اهمّ تعریض به این امّت است در حکم کردن به قرآن دربارهٔ خلافت علی (ع)}

و کتاب را به تو به [سبب حقّ یا ملتبس به حقّ یا با] حقّ (ولایت کبری) نازل کردیم به عنوان تصدیق کننده بر آنچه از کتاب که بین دستان (نزد) او است و به عنوان مراقب بر آن، پس به آنچه که خداوند [دربارهٔ علی (ع)] نازل کرده بین آنان [بین امّت خود یا بین اهل کتاب اگر حکم کردن بین آنها را اختیار کردی] حکم کن و به جای آنچه که از حقّ (ولایت) نزد تو آمده از هواهای آنها پیروی مکن، برای هر کدام [یعنی هر فرقه و امّتی] از شما شریعتی [بحسب قالب و منطبق با استعداد شما] و منهاجی (طریقی واضح بحسب قلب) قرار دادیم {شرعت طریق به سوی آب است که جمیع خلق به سویّه (بطور مساوی) بر آن رد می‌‌شوند و احکام قالبیّه در هر امّت و شریعت طریق به سوی آب حیات است و جمیع امّت در آن مساوی می‌‌شوند، و مراد از منهاج طریق واضح از قلب به سوی حقّ است} [یعنی از شریعت خاصّ خود بواسطهٔ شرایع آنان تجاوز نکن، زیرا شرایع آنان خاصّ آنها می‌‌باشد و تو شریعت خاصّ خود را داری] و اگر خداوند می‌‌خواست البتّه شما را امّتی [متّفق بر طریقه‌‌ای] واحد [بدون نسخ شریعتى و تجدید دیگری] قرار می‌‌داد و لکن [شما را امّت‌‌های مختلفی قرار داد] تا در آنچه [از شرایع جدید] که به شما داده شما را بیازماید {برای اینکه قبول مألوف معتاد (عادت شده) بر نفس سهل‌‌تر است و به آن صدق ایمان به خلاف غیر مألوف ظاهر نمی‌‌شود، زیرا قبول آن جز از روی صدق ایمان به کسی که آن را آورده است نمی‌‌باشد} پس در خیرها [یعنی همانچه خداوند بر زبان پیامبرش (ص) به آن امر کرده است] سبقت بگیرید [نه در عاداتی که از اسلاف (گذشتگان) خود آنها را گرفته‌‌اید] که بازگشت شما جمیعاً به او است و به شما به آنچه که در آن [از حقّ و باطل و امر و عادت] اختلاف می‌‌کردید خبر می‌‌دهد

و اینکه به آنچه که خداوند نازل کرده بین آنها حکم کن و از هواهای آنها تبعیّت مکن و برحذر باش که [مبادا] تو را از بعضی از آنچه که خداوند به تو نازل کرده فتنه (منصرف) کنند پس اگر روی گردانیدند پس بدان که جز این نیست که خداوند می‌‌خواهد که به خاطر بعضی از گناهانشان آنها را به مصیبتی گرفتار کند و همانا بسیاری از مردم البتّه فاسق (خارج از طریق حقّ) هستند

آیا پس حکم جاهلیّت را می‌‌طلبند؟ و از جهت حکم کردن برای قومی که یقین می‌‌آورند چه کسی بهتر از خداوند است

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید از یهود و نصاری دوست نگیرید [که با آنها همانند معاشرت با احباب (دوستان) معاشرت کنید و از آنها توقّع یاری در بلایا بدارید] بعضی از آنها دوستان بعضی دیگر هستند [پس از آنها توقّع دوستی نداشته باشید برای بر دین واحد بودنشان متوادّ (با هم دوستی کننده) هستند و اگرچه از جهتی دیگر متنازع (با هم نزاع داشتن) باشند] و کسی از شما که آنها را دوست بگیرد پس همانا او از آنها است [و آنها به سبب عدم قبول اسلام ظالم هستند یا به سبب دوستی کردن با آنها و عدم دوستی مؤمنین ظالم می‌‌گردید] همانا خداوند مردمان ظالم را هدایت نمی‌‌کند

و کسانی که در قلب‌‌هایشان مرضی هست را می‌‌بینی که در [دوستی کردن با] آنها شتاب می‌‌کنند، می‌‌گویند می‌‌ترسیم که به ما مصیبتی برسد {دائره عبارت از نوائب (دشواری‌‌ها) روزگار است که بر خلق دور می‌‌زند} پس چه بسا که خداوند پیروزی یا امری از نزد خودش را [برای رسولش (ص) و برای مؤمنین] بیاورد پس [این منافقان در دنیا یا در آخرت] بر آنچه [از نفاق با مؤمنین و دوستی با کافران] که در خودشان پنهان کرده‌‌اند پشیمان می‌‌گردند

و کسانی که ایمان آورده‌‌اند [در دنیا بعد از انقلاب امر بر کفّار یا بر منافقان بعد از آنکه منافقان را در زمرهٔ کافران دیدند، یا در آخرت بعد از آنکه آنها را در طریق کافران دیدند] می‌‌گویند آیا اینان [همان منافقان] کسانی هستند که با سوگندهای غلیظ به خداوند قسم یاد کردند که آنها حتماً با شما (مؤمنان) هستند! اعمالشان باطل شده و زیانکار گشته‌‌اند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید کسی از شما که از دینش برگردد [پس هرگز چیزی به دین خداوند ضرر نمی‌‌رساند] پس خداوند قومی را خواهد آورد که آنها را دوست می‌‌دارد و او را دوست می‌‌دارند {مقصود ارتداد از قول محمّد (ص) دربارهٔ ولایت علیّ (ع) است} در برابر مؤمنین، خوار، بر کافران سختگیر (غلاظ شداد) هستند {مقصود این است که آنها دارای مناعت (استواری) و عزّت بر کافران هستند که آنها را در چیزی بشمار نمی‌‌آورند}، در راه خدا جهاد می‌‌کنند [نه در راه نفس و شیطان] و [در آنچه که به امر خداوند انجام می‌‌دهند] از ملامت کردن سرزنش کننده‌‌ای ترسان نمی‌‌شوند [یعنی که آنها ناظر به امر خداوند هستند و نه به مدح مادح (مدح کننده) و لوم (سرزنش) لائم (سرزنش کننده)]، آن فضل خداوند است که به کسی که بخواهدآن را می‌‌دهد و خداوند دارای وسعت و دانا است

جز این نیست که ولیّ (به معنی ولایت در تصرّف) شما خداوند و رسول او و کسانی هستند که ایمان آورده‌‌اند کسانی که نماز بپا می‌‌دارند و زکات می‌‌دهند و (در حالی که) ایشان رکوع کننده هستند {از طریق عامّه و خاصّه وارد شده که این آیه دربارهٔ علی (ع) نازل شد حینی که در مسجد در رکوع نماز انگشترش یا جامه‌‌اش را صدقه داد}

و هر کس که خداوند و رسول او و کسانی که ایمان آورده‌‌اند را ولیّ [در تصرّف] بگیرد پس همانا حزب الله همان غلبه کنندگان هستند

ای کسانی که [به ولایتِ کسی که به ولایت او امر شده‌‌اید] ایمان آورده‌‌اید کسانی که دین شما را به تمسخر و بازی گرفته‌‌اند از کسانی که قبل از شما کتاب داده شده‌‌اند و از کفّار را به عنوان دوست نگیرید [برای اینکه آنها در شقاق (جدائی) با شما هستند و برای شما تولّى (دوستی کردن) با آنها شایسته نیست] و [در اولیاء گرفتن مذکورین] از خداوند پروا کنید اگر مؤمن می‌‌باشید

و وقتی که به نماز نداء می‌‌دهید آن را به تمسخر و بازی می‌‌گیرند آن به این جهت است که آنها گروهی هستند که تعقّل نمی‌‌کنند {زیرا عقل اقتضای تعظیم حقّ و عبادات او را می‌‌کند نه استهزاء آن}

بگو: ای اهل کتاب آیا فقط به خاطر اینکه به خداوند ایمان آورده‌‌ایم و آنچه که به سوی ما نازل شده و آنچه که قبلاً نازل شده از ما انتقام می‌‌گیرید (مکافات می‌‌کنید یا اکراه می‌‌دارید یا عقوبت می‌‌نمایید) و اینکه اکثر شما فاسق (خارج از طریق حقّ و عقل) هستید

بگو آیا به بدتر از آن [ایمانی که به خاطرش انتقام می‌‌گیرید] به پاداشی (جزائی) که نزد خداوند است به شما خبر بدهم؟ کسانی که خداوند آنها را لعن (دور) کرد و بر آنها خشم گرفت و از آنها بوزینه و خوک قرار داد و (در حالی که) طاغوت را بندگی می‌‌کردند، آنها از لحاظ مکان بدتر و از راه سواء (غیر مایل به یکی از طرفین افراط و تفریط) گمراهتر هستند

و وقتی که نزد شما می‌‌آیند می‌‌گویند ایمان آوردیم و [حال آنکه در مجلس یا در دین تو] به کفر داخل شده‌‌اند [یعنی دخول آنها از روی خلوص از کفر نبوده، بلکه از جهت انقیاد برای سلطنت تو است] و آنان با آن (کفر) [از نزد تو یا از دین تو] خارج شده‌‌اند و خداوند داناتر است به آنچه که کتمان می‌‌کردند

و بسیاری از آنان را می‌‌بینی که در گناه (ذنبی که غیر متعدّی به دیگری است) و دشمنی (بدی کردن به دیگری) و حرام خوارگی خود می‌‌شتابند البتّه آنچه که عمل می‌‌کردند بد است

چرا ربّانیّون (مرتاضان) و احبار (علماء) آنها را از گفتار گناه آلودشان و حرام خوارگیشان نهی نمی‌‌کردند البتّه که چه بد می‌‌کردند

و یهود [با کنایت از بخل و امساک] گفتند دست خداوند بسته است، [حال آنکه] دستان آنها بسته شده و به خاطر آنچه که گفتند لعن (دور) شده‌‌اند بلکه دو دست او گشاده (به معنی جود) است و انفاق می‌‌کند آنطور که می‌‌خواهد و آنچه که از پروردگارت به تو نازل شده البتّه حتماً طغیان و کفر بسیاری از آنها را بیفزاید، و بینشان عداوت [در قلوب] و کینه [در افعال] افکندیم تا روز قیامت هرگاه برای جنگ آتشی بیفروزند خداوند آن را [برای عدم وفاق آنان] خاموش می‌‌کند [و اجساد آنان بزرگ مجتمع است و قلوبشان ضعیف شتّی (پراکنده)] و در زمین به فساد می‌‌کوشند {افساد آنان در زمین عالم صغیرشان به ترک اصلاح اهل آن و صدّ (منع) آنان از طریق قلب و در کبیر به صدّ اهل آن از طریق ایمان است} و خداوند مفسدان را دوست ندارد [و آنان نزد او قدری ندارند]

و اگر که اهل کتاب [به نبیّشان و کتابشان] ایمان بیاورند و [از مخالفت کردن با کتابشان و با آنچه از احکام که در آن است و از وصف محمّد (ص)] پرهیز کنند [تا آنکه به او ایمان بیاورند] حتماً بدی‌‌هایشان را از آنها می‌‌پوشانیم و حتماً آنها را در جنّت‌‌های پر نعمت داخل می‌‌کنیم

و اگر که آنها تورات و انجیل و آنچه که از پروردگارشان به سوی آنها نازل شده را برپا بدارند {تعریضاً یعنی اگر که امّت محمّد (ص) قرآن را اقامه کنند، و اقامۀ کتاب به ایتمار (فرمانبرداری) به اوامر آن و انتهاء (خودداری) از نواهی آن و حفظ کردن آنچه که در آن نازل شده است} البتّه از فوق خود [از ارزاق آسمانی اخرویِ روحی] و از زیر پاهایشان [از ارزاق زمینی دنیویّ بدنی] می‌‌خورند، از آنها امّتی معتدل [خارج از تفریط یهود و افراط نصاری و داخل در طریقهٔ مقتصد (میانه‌‌رو) محمّدی (ص)] هستند و (حال آنکه) بسیاری از آنها [برای خروجشان از اقتصاد (میانه روی) به یکی از دو طرف آن] آنچه که عمل می‌‌کنند بد است

ای رسول آنچه که از پروردگارت [دربارهٔ علی] به تو نازل شد را ابلاغ کن و [اگر از روی خوف از افتتان (اغتشاش) امتّت و در فتنه افتادن تو به توسط آنها] انجام ندهی پس رسالت او را ابلاغ نکرده‌‌ای [برای اینکه ولایت غایت رسالت است و اگر حاصل نشود مانند این است که رسالت حاصل نشده] و خداوند تو را از مردم حفظ می‌‌کند همانا خداوند مردمان کافر را [به مرادشان از بدی کردن به تو] هدایت نمی‌‌کند

بگو ای اهل کتاب شما بر چیزی [از دین که به آن اعتناء شود] نیستید تا آنکه [اوامر و نواهی] تورات و انجیل و آنچه [از قرآن] که از پروردگار شما به سوی شما نازل شده را [با اقامهٔ حدود آن] اقامه نمایید و البتّه آنچه که از پروردگارت [دربارهٔ علی] به تو نازل شد قطعاً طغیان و کفر بسیاری از آنها را می‌‌افزاید پس بر [این] قوم کافر تأسّف مخور [زیرا آنها برای انحرافشان از باب ولایت دربارهٔ آنها آنچه که به آن بر آنها تأسّف خوری باقی نمی‌‌ماند و با انحرافشان به تو و نه به علیّ (ع) ایضاً ضرر نمی‌‌رسانند تا بر آن متأسّف شوی]

همانا کسانی که [با قبول دعوت ظاهره و با بیعت عامّهٔ نبویّه به محمّد (ص)] ایمان آورده‌‌اند و کسانی که یهودی شدند و صابئین و نصاری کسانی که [با قبول دعوت باطنه و بیعت با علیّ (ع) با بیعت خاصّهٔ ولویّه و دخول ایمان در قلوبشان] به خداوند و روز آخر ایمان آورند و عمل صالح کنند پس بر آنان ترسی نیست و نه ایشان اندوهگین می‌‌شوند

[همانطور که از شما به ولایت علیّ (ع) میثاق گرفتیم] همانا از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم [پس حذر کنید از اینکه مثل آنها باشید پس فریقى (گروهی) را تکذیب کنید و فریقى را بکشید] {چنانکه با علی (ع) و حسن (ع) و حسین (ع) کردند} و رسولانی را نزد آنها فرستادیم هرگاه رسولی آنچه را که نفس آنها هوی (تمایل) نداشت برای آنها آورد گروهی را تکذیب کردند و گروهی را می‌‌کشند

و پنداشتند که امتحانی [یعنی عذاب و ابتلائی از سوی خداوند به سبب این تکذیب و قتل به جهت کوچک شمردن برای این ذنب (گناه) عظیم] نمی‌‌باشد و [از عبرت گرفتن از کسانی که درگذشته‌‌اند] کور شدند و [از استماع حکایات آنان و از استماع حقّ] کر شدند سپس خداوند [به سبب توبۀ آنها و قبول نصیحت انبیاء و اوصیای آنها] بر آنها توبه (التفات) کرد سپس بسیاری از آنها [بار دیگر] کور و کر شدند و خداوند بینا است به آنچه که عمل می‌‌کنند

همانا کسانی که گفتند که خداوند همان مسیح پسر مریم است [حیثی که به آلهت عیسی (ع) قائل شدند و آن را در او حصر کردند، یا به اتّحاد چنانکه آن زعم بعضی است یا به حلول چنانکه آن زعم بعضی است، یا به فناء از نفسش و بقاء بالله و ظهور خداوند در او چنانکه آن زعم دیگران است] کفر ورزیده‌‌اند {زیرا اتّحاد و حلول مستلزم اثنینیّت است و ملّت نصاری با این سخن بدون تحقیق و تعمّق تفوّه کرده‌‌اند و به سوی تجسّم متوهّم از ظاهر آن رفتند} و مسیح گفت ای بنی اسرائیل خدائی که پروردگار من و پروردگار شما است را بندگی کنید [یعنی اینکه من مثل شما مربوب (پرورده شده) هستم] همانا کسی که [چیزی را] به خداوند شریک آورد [هر آنچه که باشد باشد] پس خداوند جنّت را بر او حرام کرده است و جایگاه او آتش است و برای ستمکاران یاوری نیست {نصیر و ولیّ همان نبیّ (ص) و ولیّ (ع) و خلفای آن دو هستند، و ظلم عبارت از انصراف و اعراض از آن دو و از توحید است}

همانا کسانی که گفتند خداوند سوّمین سه است کفر ورزیده‌‌اند و (حال آنکه) خدائی جز خداوند یکتا [همان حقیقت غیبی ظاهره در کلّ مظاهر] نیست و اگر از آنچه که می‌‌گویند خاتمه ندهند [تا آنکه اتباع به تقلید از متبوعین به آلهۀ ثلاث قائل شوند و از حیثی که نمی‌‌دانند کفر ورزند] کسانی از آنها که کفر ورزیده‌‌اند [یعنی کسانی که گفته‌‌اند خداوند همان مسیح است و کسانی که گفته‌‌اند سوّمین از سه تا است] البتّه عذابی دردناک را لمس می‌‌کنند

آیا پس [بعد از آنکه دانستند که این کلمه، کفر و اغواء (فریب دادن) غیر است] به سوی خداوند توبه نمی‌‌کنند (بر نمی‌‌گردند) و از او آمرزش نمی‌‌طلبند و (حال آنکه) خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است

مسیح پسر مریم جز رسولی نیست [نه خدا و نه یکی از خدایان] که قبل از او نیز رسولانی آمده بودند و مادر بسیار راستگویش آن دو خوراک می‌‌خوردند [پس در پست‌‌ترین احوال شما و همان احتیاج به خوردن با شما مشترک می‌‌شوند]، {و آن کنایه از احتیاج به تخلّی است و کسی که محتاج باشد به اخسّ حالات مبتلی است که در بالاترین مقام، خداوند نمی‌‌گردد}، نظر کن که چگونه آیات را برای آنها بیان می‌‌کنیم [به حیثی که هر احدی آن را درک می‌‌کند و شکّ برای او باقی نمی‌‌ماند] سپس نظر کن که چگونه به من دروغ می‌‌بندند

بگو آیا غیر از خداوند آنچه که زیانی و نه نفعی را برای شما مالک نمی‌‌شود [یعنی مسیح (ع) را] عبادت می‌‌کنید و (حال آنکه) خداوند او شنوا است [شنیدن حاجات و برآوردن آنها منحصر در او است] و دانا است [و علم به مقدار حاجات و کیفیّت دفع مضارّ و جلب منافع ایضاً منحصر در او است]

بگو ای اهل کتاب در دینتان غلوّ ناحقّ نکنید [و آن گفتار و اعتقاد دربارهٔ پیامبران (ع) به عنوان زائد بر مرتبهٔ فهم شما یا به عنوان زائد بر مرتبهٔ آنها است] و پیروی نکنید از هوا‌‌های گروهی که قبلاً گمراه شده‌‌اند و بسیاری را گمراه کرده‌‌اند و از راه سواء (راست) [به دو طرف افراط و تفریط که اوّلی گمراهی از احکام نبوّت قالبیّه و دوّمی گمراهی از احکام ولایت قلبیّه است] گمراه شدند

کسانی از بنی اسرائیل که کفر ورزیدند بر زبان داود و عیسی پسر مریم لعن (دور) شده‌‌اند آن به (سبب) آنچه است که نافرمانی کردند و تعدّی می‌‌کردند [پس ای امّت محمّد (ص) شما نافرمانی نکنید و تعدّى نکنید و بشنوید]

همدیگر را از منکر نهی نمی‌‌کردند و آن را انجام می‌‌دادند [یعنی بعضی از آنها بعضی را نهى نمی‌‌کنند یا رعایت نمی‌‌کنند] البتّه چه بد است آنچه [از عدم نهى قولی و فعلی و قلبی بعضی از آنها بعضی دیگر را یا از عدم باز نداشتن آنها از شرّ] که انجام می‌‌دادند

بسیاری از آنها را می‌‌بینی که کسانی که کفر ورزیده‌‌اند را به دوستی می‌‌گیرند البتّه چه بد است آنچه را که خودشان برای خود پیش فرستاده‌‌اند [یعنی آنان را به دوستی گرفتند] که خداوند بر آنها خشم کرد و آنها [به سبب آن تولّى (دوستی گرفتن)] در عذاب مخلّدند

و اگر به خداوند و پیامبر [حاضر یعنی محمّد (ص) بنابر اینکه بیان حال امّت باشد، یا پیامبر آنان بنابر اینکه بیان حال اهل کتاب باشد] و آنچه که به او [دربارهٔ علی (ع) نازل شد] ایمان می‌‌آوردند آنها را به دوستی نمی‌‌گرفتند و لکن بسیاری از آنها [از حقّ که همان ایمان است] فاسق (خارج) هستند

البتّه سرسخت‌‌ترین مردم را در عداوت (دشمنی کردن) با کسانی که ایمان آورده‌‌اند یهود و کسانی که شرک ورزیده‌‌اند می‌‌یابی {برای فرو رفتنشان در دنیا و عدم توجّه‌‌شان به آخرت به سبب دوری زمان پیامبرشان و اندراس (کهنه شدن) شریعت او و استبدال احکام آن} و البتّه نزدیکترین آنان را از جهت دوستی با کسانی که ایمان آورده‌‌اند کسانی می‌‌یابی که گفتند ما نصارا هستیم، آن به این سبب است که کشیشانی (علمائی که آنها را به احکام انجیل از عقاید و احکام فرعی آن امر می‌‌کنند) و راهبانی (زُهّادی) از میان آنها [که دنیا را ترک کردند و به عبادت و تحصیل عقبی مشغول شدند] هستند و اینکه آنها [از انقیاد به حقّ] استکبار نمی‌‌ورزند

و وقتی آنچه که به رسول نازل شده را می‌‌شنوند چشمانشان را از آنچه از حقّ که شناخته‌‌اند از اشک لبریز می‌‌بینی {برای اینکه آنان طالب حقّ بوده‌‌اند و هر جا که آن را می‌‌یابند آن را می‌‌شناسند}، [از روی انقیاد به حقّ] می‌‌گویند [ای] پروردگار ما، [به آنچه که به رسول نازل شده] ایمان آوردیم پس ما را [همراه] با شاهدان [به حقّیّت او] بنویس

و [می‌‌گویند] ما چه داریم که [بعد از معرفت حقّ و طلب او] به خداوند و به آنچه از حقّ که نزد ما آمده است ایمان نیاوریم و (حال آنکه) ما طمع داریم که پروردگار ما، ما را با [این] گروه صالحان [در جنّتش یا در محضرش] داخل کند

و خداوند به خاطر آنچه که گفتند به آنها جنّت‌‌هایی که از زیر آنها نهر‌‌ها جاری می‌‌شود را پاداش داد در آن جاویدانند و آن پاداش نیکوکاران است

و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند و آیات ما را دروغ شمرده‌‌اند آنان اصحاب جحیم هستند

ای کسانی که [با بیعت خاصّهٔ ولویّه] ایمان آورده‌‌اید پاکیزه‌‌هایی که خداوند بر شما حلال کرده است را [بر خودتان] حرام نکنید و تعدّی نکنید همانا خداوند تعدّی کنندگان را دوست ندارد

و از آنچه که خداوند به عنوان حلال و پاک [در هر مرتبه‌‌ای] روزی شما کرده است بخورید و [در اعتداء (تعدّی کردن) از حدّ رخصت به مرتبهٔ حَظْر (منع، حرمت)] از خداوندی که شما به او مؤمن هستید پروا کنید

خداوند شما را به خاطر لغو در سوگندهایتان مؤاخذه نمی‌‌کند و لکن شما را به خاطر آنچه که با سوگند عقد کرده‌‌اید [وقتی که سوگند را می‌‌شکنید] مؤاخذه می‌‌کند [و لکن خداوند برای رفع مؤاخذه از شما از روی ترحّم کفّارّۀ اندکی بر شما قرار داده] و کفّارهٔ آن اطعام ده مسکین است از متوسّط آنچه که به خانوادهٔ خود اطعام می‌‌کنید یا پوشاندن آنها یا آزاد کردن برده‌‌ای پس کسی که نیافت [به اینکه طعام و پوشاک و برده‌‌ای را مالک نباشد و نه بهای آن را دارد] پس سه روز روزه بدارد [برای اینکه خداوند به شما آسانی می‌‌خواهد و به شما عُسر نمی‌‌خواهد]، آن وقتی که قسم می‌‌خورید [و می‌‌شکنید] کفّارهٔ سوگندتان است، سوگند‌‌های خود را حفظ کنید این‌‌چنین خداوند آیاتش را برای شما بیان می‌‌کند راجی به اینکه شما [نعمت تعلیم و تسهیل را] شکر کنید

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید همانا شراب و قمار و بت‌‌ها و تیر‌‌های قمار (قرعه) جز پلیدیی [که عقول آن را ناپسند می‌‌دارند] از عمل شیطان نیست پس از آنها اجتناب کنید باشد که شما رستگار شوید

جز این نیست که شیطان می‌‌خواهد که در شراب و قمار بین شما دشمنی و کینه توزی واقع نماید و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما یله (ول، رها) کننده هستید؟ [یعنی بعد از آنچه که از مفاسد و اوصاف دربارهٔ خمر و میسر ذکر شد اگر در آن تأمّل بکنید بر شما شایسته است که یله کنید]

و اطاعت کنید از خداوند و اطاعت کنید از رسول [در خصوص نهی از چهار مذکور یا در هر آنچه که امر شده‌‌اید و از آن نهی شده‌‌اید] و [از عقوبت مخالفت با آن دو] حذر کنید و اگر [از آن دو] روی بگردانید پس بدانید که بر [عهدهٔ] رسول ما جز رساندن آشکار نیست [پس از روی گردانیدن شما کاستی‌‌ای بر او وارد نمی‌‌شود و همانا آنچه را که او مأمور به تبلیغ آن است ابلاغ کرده است]

بر کسانی که ایمان آورده‌‌اند و اعمال صالح کرده‌‌اند گناهی نیست در آنچه که خوردند وقتی که تقوا پیشه می‌‌کنند و ایمان می‌‌آورند و اعمال صالح می‌‌کنند سپس تقوا پیشه می‌‌کنند و ایمان می‌‌آورند سپس تقوا پیشه می‌‌کنند و احسان می‌‌نمایند و خداوند احسان کنندگان را دوست می‌‌دارد

ای کسانی که [با قبول دعوت ظاهره] ایمان آورده‌‌اید [یعنی اسلام آورده‌‌اید] حتماً خداوند شما را [در احرامتان] به چیزی از صیدی که دستان شما و نیزه‌‌های شما به آن می‌‌رسد می‌‌آزماید تا خداوند بداند چه کسی [با ترک صید با سهولت آن به محض نهی] در غیب از او ترسان می‌‌شود و کسی که بعد از آن [ابتلاء و نهی] تعدّی کند آنگاه عذابی دردناک دارد

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید صید را نکشید و (در حالی که) شما مُحرم هستید و کسی از شما که تعمداً آن را بکشد پس جزای او مثل آنچه است که از نعمت‌‌ها کشته که دو دارندهٔ عدل {که مراد «ذو عدل» است و آن عدل الهی از رسول (ص) و امام (ع) است و تثنیهٔ «ذوا عدل» خطاء از کُتّاب (نویسندگان) است و لفظ کتاب «ذو عدل» بدون «الف» است، و چون در شریعت الهیّه از قیاس بر چیزی رخصت نمی‌‌دهد این کلمه به اِفراد «ذا عدل» بوده و «ذا عدل» مختصّ به حاکم الهی می‌‌باشد تا آنکه باب قیاس را به کلّی سدّ کند} از میان شما به آن حکم کند به عنوان قربانی به کعبه برساند یا کفّاره است که طعام مساکین است یا معادل آن به روزه است تا وبال (سنگینی) امرش [و سنگینی هتک حرمت حرم] را بچشند خداوند از ماسلف (آنچه که گذشته) عفو کرده و کسی که تعدّی کننده است پس خداوند از او انتقام می‌‌گیرد و خداوند غالب و دارندهٔ انتقام است

برای شما صید دریا و طعام آن به عنوان متاعی برای شما و برای مسافران [بطور مطلق در حال احرام و در غیر آن] حلال شد و برای شما صید خشکی مادامی که مُحرم هستید حرام شد و [در مخالفت کردن با امر او و نهی او] از خداوند پروا کنید که به او حشر می‌‌شوید

خداوند کعبه را بیت حرام (محترم) و [از جنس] ماه حرام (ذو القعده و ذو الحجّه و محرّم و رجب) و هَدْی (چهارپای اهدائی به مکّه) و [دارندگان] قربانی‌‌های نشاندار را مایهٔ قیام (اعتدال، محلّ استوار، سبب اعتدال، معتدل) برای مردم قرار داد تا به (سبب) آن بدانید که خداوند آنچه [از اسباب غیبیّهٔ روحانی، و اسباب آسمانی علوی دور] که در آسمان‌‌ها هست و آنچه [از اسباب طبیعیّهٔ حسیّ نزدیک] که در زمین هست را می‌‌داند و [تا بدانید] که خداوند به هر چیزی بسیار دانا است

[پس وقتی که دانستید که او به هر چیزی از علنی و نهان و ضمائر دانا است پس] بدانید که خداوند [بر کسی که در حُرُمات خداوند تهاون (سهل انگاری) کند] شدید عقوبت کننده است و اینکه خداوند بسیار آمرزنده [است، زلّات (لغزش‌‌ها) کسی را که در حُرُمات تهاون کرده وقتی که توبه کند و به آنچه که به آن تهاون کرده باز گردد را می‌‌آمرزد] و مهربان است [و به سبب رحمتش بر او تفضّل می‌‌کند]

بر [عهدهٔ] رسول نیست مگر رساندن [نه حفظ از عقاب و نه حمل (وادار کردن) بر طاعت و آنچه که تبلیغ آن بر او بود را ابلاغ کرد و اعظم آن و اشرف آن و اساس آن ولایت است] و خداوند می‌‌داند آنچه [از اقوال و افعال از طاعت و مخالفت و تولّی (ولایت داشتن، روی آوردن به) علیّ (ع) و تولّی (دوری جستن) از او] را که آشکار می‌‌سازید و آنچه را که کتمان می‌‌کنید [از مکمونات (پنهانی‌‌ها) نفوستان که آنها را نمی‌‌دانید و به آن شعور ندارید و از عقایدتان و نیّاتتان و عزم‌‌هایتان که غیر شما آن را نمی‌‌داند، و از اقوالتان و افعالتان که آنها را از انسانِ دیگر یا از غیر رفقایتان مخفی می‌‌کنید]

[ای محمّد (ص) به امّتت] بگو خبیث (ناپاک) و طیّب (پاک) [آن دو] متساوی نمی‌‌شوند و اگرچه زیادی ناپاکان تو را به اعجاب (شگفتی) آورد پس [به کثرت نظر نکنید و از پاک بودن غافل نشوید و] ای خردمندان [در ترک طیّب و اتّخاذ خبیث] از خداوند پروا کنید راقب به اینکه شما رستگار شوید

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید از چیزهایی نپرسید که اگر بر شما فاش شود شما را ناراحت کند و اگر حینی که قرآن نازل می‌‌شود از آن سؤال کنید برای شما آشکار می‌‌شود [یعنی اگر ناچار از آن هستید که سؤال کنید پس حینى که قرآن نازل می‌‌شود آن را بر شما ظاهر می‌‌کنیم]، خداوند از آن [چیز]ها درگذشته است [یعنی از چیزهایی سؤال نکنید که خداوند آنها را ترک کرده و آن را برای شما بیان نفرموده است] و خداوند بسیار آمرزنده و بردبار است

قبل از شما قومی (گروهی) دربارهٔ آنها [یعنی چیز‌‌هایی که در ظهور (آشکار شدن) آن برای شما اسائت (بدی، ناراحتی) هست] سؤال کردند سپس [حیثی که از آن کراهت داشتند پس به آن کفر ورزیدند و آن را قبول نکردند یا به سبب آن به رسولانشان (ع) کفر ورزیدند و] به (سبب) همان کافر شدند

خداوند بحیره‌‌ای (شتری که پنج بار زائیده) و نه سائبه‌‌ای (شتری که ده بار زائیده) و نه وصیله‌‌ای (گوسفند یا شتری که دوقلو می‌‌زاید) و نه حامی (شتر فحل) قرار نداده است [یعنی خداوند تشریع نکرده و سنّت ننموده است] و لکن کسانی که کفر ورزیده‌‌اند [به جهت نسبت دادن تحریم بر او] بر خداوند دروغ افتراء می‌‌بندند و بیشتر آنان [یعنی اتباعِ مقلّدین چیزی از صحّت و فساد و نه از افتراء و غیر آن را] تعقّل نمی‌‌کنند [تا متنبّه شوند که این افتراء بر خداوند است پس از آنها تقلید نکنند]

و وقتی که به آنها گفته شود که به سوی آنچه [از حدود شرع] که خداوند نازل کرده و به سوی رسول بیائید [با اکتفاء به آنچه که به آن عادت کرده‌‌اند و بدون تعقّل از آن تقلید کرده‌‌اند] می‌‌گویند آنچه را که پدرانمان را بر آن یافته‌‌ایم برای ما کافی است حتّی اگر پدرانشان چیزی نمی‌‌دانسته‌‌اند و هدایت نشده بودند؟

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید [الزام] انفس شما علیکم [بر عهدهٔ شما] است [و معنی می‌‌دهد نفس خود را ملزم کنید که تا خود را اصلاح نکرده‌‌اید از آن به غیر خود تجاوز نکنید] {زیرا اشتغال به غیر قبل از اصلاح خود سفاهت است و سبب فساد دیگری که مقتبس از غیر است می‌‌گردد و سبب است بر استحکام فساد حاصل پس ظلمات نفس مستحکمِ متراکم می‌‌گردد} وقتی که شما هدایت شده باشید کسی که گمراه شده به شما ضرر نمی‌‌رساند [یعنی وقتی که هدایت نشده‌‌اید گمراهی کسی که گمراه شده برای سنخیّت شما با آنها و اقتباس شما از فساد آنها به شما ضرر می‌‌رساند]، بازگشتگاه شما جمیعاً به خداوند است پس از آنچه که عمل می‌‌کردید به شما خبر می‌‌دهد

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید [به معنی اسلام آورده‌‌اید] وقتی که مرگ به یکی از شما حاضر می‌‌شود حین وصیّت کردن [محتضر تحمّل] شهادت دادن بین خود [با] دو نفر دارای عدالت از بین شما [ای مسلمین بر عهدهٔ شما] است، یا دو نفر دیگر از غیر شما [از اهل کتاب]، اگر شما در زمین زده [در حال سفر] بودید و [در آن حال] مصیبت مرگ به شما اصابت کرد [و اجل شما نزدیک شد و کسی از خود را که تحمّل شهادت کند نیافتید] آن دو را [در وقت ادای شهادت] حبس (متوقّف) کنید، اگر شکّ کردید [که به وصیّت عمل نکنند، وگرنه که نه] بعد از نماز آن دو و اگرچه [مقسمٌ له، کسی که قسم داده می‌‌شود] دارای قرابت [بر ما] باشد، به خداوند سوگند داده شوند که آن را به بهائی (عَرَضی از دنیا) نفروشیم و شهادت خداوند را کتمان نکنیم که آنوقت (در آن صورت) البتّه از گناهکاران خواهیم بود

پس اگر اطّلاع حاصل شود بر اینکه آن دو [شاهد غیر از شما با تحریف و خیانت] مرتکب (مستوجب) گناهی شده‌‌اند پس دو [نفر] دیگر [به امر ورثه که آنها مشهودٌ علیهم هستند] مقام آن دو را اقامه کنند از کسانی که استحقاق دارند دو اَوْلی [شایسته‌‌تر] علیهم (بر آنها) هستند [یعنی از جانب کسانی که با استحقاق (ارتکاب) گناه بر آنها جنایت شده دو نفر که احقّ به شهادت هستند برای بودن بجای آن دو شاهدان اوّل] پس به خداوند سوگند یاد کنند که البتّه شهادت ما احقّ از شهادت آن دو است و ما دو [نفر] تجاوز نکرده‌‌ایم که [در غیر این صورت] ما دو [نفر] آنوقت حتماً از ستمکاران خواهیم بود

این [سوگند غلیظ در وقت احتمال افتضاح با اقامهٔ دو تن دیگر در مقام آن دو] نزدیکتر است به اینکه شهادت را بر وجه آن اداء کنند یا بترسند که بعد از قسم آنها قسم‌‌های دیگری اداء شود [یعنی قسم بر شهود ورثه برگشت داده شود و قسم‌‌های شهود ورثه قبول شود و قسم‌‌هایشان تکذیب شود سپس با تکذیب قسم‌‌هایشان و نسبت دادن خیانت به آنها مفتضح (رسوا) شوند] و [ای شهود در تحریف شهادت و ای مشهودٌ علیهم در ردّ آن بدون خیانت] از خداوند بهراسید و [آنچه که به آن وعظ می‌‌شوید را] بشنوید (گوش کنید) و خداوند مردمان فاسق (خارج شدگان از امر خداوند) را هدایت نمی‌‌کند

در آنروزی که خداوند رسولان را جمع می‌‌کند پس می‌‌گوید: چگونه [از سوی امّت] جواب داده شدید؟ گویند هیچ علمی نداریم همانا تو به پنهانی‌‌ها بسیار دانا هستی

[به یاد آور یا یادآوری کن] آنوقت که خداوند گفت ای عیسی پسر مریم نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور، آنوقت که تو را به روح القدس مؤیّد کردم که در گهواره و بزرگسالی [یعنی در جمیع احوالت] با مردم کلام گفتی و آنوقت که کتاب (یعنی نبوّت) را به تو تعلیم دادم و حکمت (یعنی ولایت) را و تورات و انجیل [دو صورت نبوّت] را و آنوقت که به اجازهٔ من از گِل هیئتی مانند مرغ ساختی و به اجازهٔ من در آن دمیدی پس مرغی شد و کور مادرزاد و پیس را به اجازهٔ من شفاء دادی و آنوقت که مردگان را به اجازهٔ من خارج کردی و آنوقت که بنی اسرائیل را از تو بازداشتم آنوقت که تو بیّنه‌‌ها (دلایل روشن و روشنگر) را نزد آنها آوردی پس کسانی از آنها که کفر ورزیده بودند گفتند که این جز سحری آشکار نیست

و آنوقت که به حواریون وحی [الهام و نه وحی ارسال] کردم که به من و به رسول من ایمان بیآورید گفتند ایمان آوردیم و شاهد باش به اینکه ما مسلمانیم

آنوقت که حواریون گفتند: ای عیسی پسر مریم آیا پروردگار تو می‌‌تواند که از آسمان مائده‌‌ای [یعنی خوانی (سفره‌‌ای) که بر آن طعام هست] بر ما نازل کند، گفت: [از اقتراح کردن (خواستار شدن) بر خداوند] از خداوند بهراسید اگر مؤمن می‌‌باشید

گفتند: می‌‌خواهیم تا از آن بخوریم و قلب‌‌هایمان مطمئن گردد و بدانیم که به ما راست گفته‌‌ای و ما از شاهدان بر آن باشیم

عیسی پسر مریم گفت: خداوندا [ای] پروردگار ما مائده‌‌ای از آسمان بر ما نازل کن که برای اوّل ما و آخر ما (یعنی جمیع ما) [روز] عید ما و به عنوان نشانه‌‌ای از تو باشد و به ما روزی بده و تو بهترین روزی دهندگان هستی

خداوند [به عنوان جواب به آنها] گفت: که من آن را بر شما نازل می‌‌کنم پس کسی از شما که بعداً کفر بورزد پس من حتماً او را به عذابی که احدی از جهانیان را به آن عذاب نکرده‌‌ام عذاب می‌‌کنم

و آنوقت که خداوند گفت ای عیسی پسر مریم آیا تو به مردم گفتی که مرا و مادرم را به عنوان دو خداوند بگیرید! نه الله را! گفت منزّهی تو، مرا نباشد (نسزد) که آنچه که برای من حقّ (سزاوار) نیست را بگویم اگر من آن را گفته بودم پس همانا تو آن را می‌‌دانستی، [برای آنکه تو] آنچه که در نفس من هست را می‌‌دانی و من نمی‌‌دانم که چه در نفس (ذات) تو است همانا تو به غیب‌‌ها (پنهانی‌‌ها) بسیار دانایی

به آنها نگفتم جز آنچه که مرا به آن امر کردی که الله پروردگارم و پروردگارتان را بندگی کنید و من مادامی که در میان آنها بوده‌‌ام بر آنها گواه (مراقب بر آنها بر اعمالشان) بوده‌‌ام و چون مرا میراندی تو مراقب بر آنها بوده‌‌ای و تو بر هر چیزی بسیار شاهدی

اگر عذابشان کنی پس همانا آنها بندگان تو هستند و اگر آنها را بیامرزی پس همانا تو عزیز (غالب) هستی [که مانعی از مغفرت نداری] و حکیم هستی [که استحقاق آنان را بر آن و قدر استحقاقشان را می‌‌دانی]

خداوند فرمود: [من صادق از آنان را که در قولش غیر متجاوز از حدّ خود و حدّ عیسی (ع) است می‌‌آمرزم برای اینکه] این روزی است که صادقان از صدق خود نفع می‌‌برند برای آنها جنّت‌‌هایی هست که از تحت آنها نهرها جاری می‌‌شود در آن همیشگی ماندگارند خداوند از آنها راضی است و آنها از او راضی هستند آن پیروزی عظیم است

مُلک آسمان‌‌ها و زمین و آنچه که در آنها هست برای خداوند است و او بر هر چیزی توانا است.