سورهٔ ممتحنه

ای کسانی که [با بیعت عامّه] ایمان آورده‌‌اید دشمن من و دشمن خود را به عنوان دوست مگیرید که به آنها مودّت افکنید و (حال آنکه) به آنچه از حقّ که به شما آورده کفر ورزیده‌‌اند، رسول و شما را [از مکّه] بیرون می‌‌کنند [برای این] که به خداوند پروردگارتان ایمان آورده‌‌اید اگر به [قصد] جهاد در راه من و طلب خشنودی من خارج شده‌‌اید با آنها در پنهان دوستی می‌‌کنید [یا در سرّ (خفاء) دوستی نشان می‌‌دهید، یا به سبب مودّتی که بین شما و آنها است احوال رسول (ص) را در سرّ به آنان اعلام می‌‌کنید] و (حال آنکه) من آنچه که اخفاء کرده‌‌اید و آنچه که علنی کرده‌‌اید را می‌‌دانم [و رسولم را بر شما مطّلع می‌‌کنم] و کسی از شما که آن را انجام دهد پس همانا راه سواء (راست، درست) [و همان صراط انسانی] را گم کرده است [یعنی از راه درست به سوی راه‌‌های شیطانی گم شده است]

اگر به شما دست بیازند بر شما دشمن می‌‌باشند و دستانشان و زبان‌‌هایشان را به بدی (قتل و ضرب و شتم) به شما بگشایند و دوست دارند که شما [نیز] کفر بورزید

خویشان شما [که به سبب آنها با رسول خدا (ص) مخالفت می‌‌کنید] و نه فرزندان شما هرگز به شما نفع نخواهند رساند در روز قیامت بین شما فاصله می‌‌افتد [یعنی از شدّت هول و خوف بین شما جدایی می‌‌افتد به حیثی که هر کدام از هر کدام فرار می‌‌کند] و خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید بینا است [و شما را بر آنچه که عمل کرده‌‌اید مجازات می‌‌کند و نجاتی برای شما از قِبل ارحام شما و نه از قِبل خدای تعالی نیست]

همانا در ابراهیم و کسانی که با او بودند برای شما الگوی خوبی [یعنی اقتداء نیک یا خصلت نیک که شایسته است که به آن اقتداء شود] می‌‌باشد آنوقت که به قوم خود گفتند همانا ما از شما و از آنچه غیر از خداوند بندگی می‌‌کنید برائت جوینده‌‌ایم، از شما کفر (برائت) ورزیدیم (دوری گزیدیم) و دشمنی و بغض بین ما و شما بطور ابدی آشکار شد [یعنی بغض ما بر شما بغض برای خداوند است و بغض شما بر ما بغض برای شیطان است] تا آنکه به خدای یگانه ایمان بیاورید [و در این صورت عداوت، محبّت و الفت می‌‌گردد]، مگر قول ابراهیم به پدرش که حتماً برای تو طلب آمرزش می‌‌کنم و از [قِبل خداوند یا از رحمت یا از عذاب] خداوند، از چیزی برای تو مالک نیستم [ای] پروردگار ما، فقط بر تو توکّل کردیم و به تو برگشتیم و بازگشت (سرانجام) به تو است {توکّل جز با ترک نسبت دادن فعل به نفس نیست، و انابه در این صورت با ترک نسبت دادن صفات می‌‌باشد، و إِلَيْكَ الْمَصِير اشاره به فنای ذات است}

[ای] پروردگار ما، ما را به عنوان فتنه (امتحان) برای کسانی که کفر ورزیده‌‌اند قرار مده [یعنی ما را به عنوان امتحان یا به عنوان گمراهی یا به عنوان اثم یا به عنوان کفر یا به عنوان فضیحت (رسوایی) یا به عنوان عذاب یا به عنوان اضلال قرار مده، یعنی ما را سبب آن برای آنها قرار مده، یا ما را به خاطر عذاب کسانی که کفر ورزیده‌‌اند ممتحن قرار مده، یا به خاطر هدایت یافتن کسانی که کفر ورزیده‌‌اند و به عنوان سبب شدن آنان برای فتنۀ کسانی که کفر ورزیده‌‌اند] و [در آنچه که از ما تفریط شد] ما را بیامرز، [ای] پروردگار ما، همانا تو همان عزیز [غالب منیع (بسیار با مناعت)] و حکیم هستی [که دقایق امور را می‌‌دانی، و صنع را مشتملاً بر غایات دقیق انیق (شگفت‌‌آور) اتقان (استوار کردن) می‌‌کنی]

البتّه همانا برای شما در آنها (ابراهیم و قومش) برای کسی که به خداوند و روز آخر امید می‌‌دارد الگویی نیکو می‌‌باشد و [کسی از شما] که [از تاسّی کردن] روی گرداند [پس به خداوند به چیزی ضرری نمی‌‌رساند و جز این نیست که از روی ترحّم بر شما به شما امر به تاسّی کردن نمود] زیرا خداوند او بی‌‌نیاز و ستوده است [چه حمد شود یا حمد نشود]

چه بسا خداوند بین شما و کسانی از آنها که دشمنی داشته‌‌اید دوستی قرار دهد، و خداوند بسیار توانا [است بر اینکه معادات (به هم دشمنی کردن) و تبرّى (بیزاری جُستن) را به محبّت و موالات (با هم دوستی کردن) تبدیل نماید] و خداوند بسیار آمرزنده است [آنچه که از آنها از معادات شما به جهالتی صادر شده و آنچه که از شما از موالات با آنها به جهالتی صادر شده است را می‌‌بخشد] و مهربان است [که به آنها رحم می‌‌کند و به شما رحم می‌‌کند چه رسد به مغفرت او بر شما]

خداوند شما را از [دوستی کردن با] کسانی که در دین با شما جنگ نکرده‌‌اند و شما را از دیارتان بیرون ننمودند نهی نمی‌‌کند که از آنها بیزاری جویید و به آنها دادگری کنید همانا خداوند دادگران را دوست می‌‌دارد

جز این نیست که خداوند شما را از کسانی که با شما در دین جنگ کردند و شما را از وطنتان اخراج نمودند و بر اخراج شما پشتیبانی کردند نهی می‌‌کند که [کراهت بدارید که] با آنها دوستی کنید و کسانی که با آنها دوستی کنند پس آنان [با وضع ولایت (دوستی کردن) در غیر موضع آن بلکه در موضع عداوت] همان ظالمان هستند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید وقتی که مؤمنات مهاجر نزد شما می‌‌آیند پس آنها را امتحان کنید [به اینکه موافقت قلوب آنها را بر زبانشان اختبار (آزمون) نمایید به اینکه قسم بخورند که از جهت بغض زوج و نه به جهت رغبت از سرزمینی به سرزمینی دیگر و نه التماس دِینی خارج نشده‌‌اند و جز حبّ بر خداوند خارج نشده‌‌اند] خداوند به ایمان آنها داناتر است [و جز این نیست که به شما به امتحان کردن امر می‌‌کند تا آنکه ایضاً ایمان آنها بر شما ظاهر شود] پس اگر آنها را مؤمنه دانستید پس آنها را به کفّار برمگردانید آنها بر آنان حلال نیستند و آنان بر آنها حلال نیستند و آنچه را که [بر این زن‌‌ها از مهر و غیر آن] انفاق کرده‌‌اند به آنها (کفّار) بدهید و وقتی که اجرت‌‌های (مهریۀ) آنها را به آنها بدهید {مهریه‌‌هایشان را به عنوان اجور (اجرت‌‌ها) نامید، برای اینکه مهریه، اجرت برای بذل بُضع (شرمگاه) است} گناهی بر شما نیست که با آنها نکاح کنید و کافرات را به زناشویی نگه مدارید و [اگر زنی از شما به کفّار ملحق شد] آنچه که انفاق کرده‌‌اید را درخواست کنید و باید آنچه که انفاق کرده‌‌اند را درخواست نمایند [یعنی وقتی که بین شما معاهده می‌‌باشد پس آنچه که شما انفاق کرده‌‌اید را درخواست کنید و آنان نیز باید آنچه که انفاق کرده‌‌اند را درخواست کنند و زنان ملحقات (ملحق شدگان) از آنها به شما را به آنها بر نگردانید و طلب استرداد ملحقات از شما به آنان را نکنید] آن حکم خداوند است که بین شما [به آن] حکم می‌‌کند و خداوند [به مصالح و غایات مترتّبه بر افعال و احکام] بسیار دانا و حکیم است [که فعلی را انجام نمی‌‌دهد مگر به غایات محکمهٔ نافع و حکمى را حکم نمی‌‌کند مگر برای مصالح عدیده و غایاتی شریفه]