حزب شمارهٔ ۱۰۱

«حم»

تنزیل (نزول تدریجی) کتاب از سوی خداوند غالب حکیم است

آسمان‌‌ها و زمین و آنچه که بین آن دو است را خلق نکرده‌‌ایم مگر به حقّ [مخلوقٌ به] و با اَجل (مدّت) معیّن [برای آسمان‌‌های عالم صغیر و زمین آن و همچنین آسمان‌‌های عالم کبیر و زمین آن] و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند از آنچه که [از عقوبت بر ترک متابعت و ترک ولایت به آنها الحاق می‌‌شود (می‌‌رسد)] بیم داده شده‌‌اند [از عدم التفات آنها به آن و عدم تدبّرشان برای دفع آن بر حسبان (پندار) خود که ما آنها را عبث و لغو خلق کرده‌‌ایم] روگردانند

[به مشرکین به خداوند و به مشرکین به ولایت] بگو: چه فکر می‌‌کنید دربارهٔ آنچه که غیر از خداوند [از اصنام و کواکب و اهواء و شیاطین و ملائکه، یا دربارهٔ آنچه که به جای خلفای خداوند یا بدون اذن خداوند از رؤسای ضلالت] می‌‌خوانید؟ به من نشان دهید که از زمین چه خلق کرده‌‌اند یا چه شراکتی در آسمان‌‌ها دارند؟ [تا بدان مستحقّ عبادت شدن شوند] اگر راستگو می‌‌باشید کتابی (نوشته‌‌ای) قبل از این یا اثری علمی را برای من بیاورید [یعنی اگر شما دلیلی عقلی ندارید پس از کتاب آسمانی یا غیر آسمانی دلیلی نقلی بیاورید که تقلید از آن ممکن شود یا اثری علمی، یعنی برای من نوشته‌‌ای یا حدیث منقولی بیاورید که از علمی ناشی شده باشد که اعتماد به آن جواز اشراک شرکاء در آن را ممکن سازد]

و چه کسی گمراه‌‌تر از آن کسانی است که به جای خداوند کسانی را می‌‌خوانند که [اگر دعاى آنها را بشنوند] تا روز قیامت بر آنها استجابت نمی‌‌کنند و آنها از دعای آنها غافلند [چه رسد به شنیدن آن و اجابت آنها]

و وقتی که مردم محشور شوند آنها دشمنان آنان خواهند بود و به عبادت خود کافر (منکر) خواهند شد

و وقتی که آیات روشن (واضح الدلاله یا موضح) ما برای آنها تلاوت شود کسانی که نسبت به حقّ کفر ورزیدند چون نزد آنها آمد [یعنی بعد از آنکه حقّیّت آنها ظاهر شد دربارهٔ آیات] گفتند این جادویی واضح است

یا می‌‌گویند: آن را افتراء بسته است [در جوابشان] بگو: اگر آن را افتراء بسته باشم پس شما چیزی [از عذاب خدا را از من دفع نکنید و چیزی از اَوْزار (بارهای سنگین) مرا تحمّل ننمایید، برای اینکه شما] در برابر خداوند بر من مالک نمی‌‌شوید [تا آن را از من دفع نمایید]، او به آنچه که به آن فرو می‌‌روید [یعنی اندفاع (تن در دادن، با سر فرو رفتن) می‌‌کنید از گفتار به اینکه قرآن سِحر یا افتراء است] داناتر است او به عنوان شاهد بین من و شما کافی است و او بسیار آمرزنده و مهربان است

[به آنها] بگو: [چرا رسالت را غریب می‌‌شمارید؟ و حال آنکه مثل سایر رسولان می‌‌باشم و] من بدعی (پدیدهٔ جدیدی) از رسولان نیستم [یعنی یکی از آنها هستم و رسولان مثل من بشر بوده‌‌اند و می‌‌خوردند و می‌‌آشامیدند و نکاح می‌‌کردند و در بازارها راه می‌‌رفتند و احکام را از سوی خداوند می‌‌آوردند و به توحید دعوت می‌‌کردند] و [بحسب اقتضای بشریّتم] نمی‌‌دانم که با من و با شما چه خواهد کرد [پس چه بر شما است که از من علم غیب را طلب می‌‌کنید؟!] من جز از آنچه که به من وحی می‌‌شود تبعیّت نمی‌‌کنم [و از آن به آنچه که اشتهاء (میل) دارید یا اشتهاء دارم تجاوز نمی‌‌کنم] و من [بحسب رسالتم] جز بیم دهنده‌‌ای واضح نیستم [و اگرچه بحسب ولایتم هادی شما می‌‌باشم و بر آنچه که بر آن قدرت ندارید قادرم و به آنچه که نمی‌‌دانید عالمی مُبین (ظاهر الانذار و ظاهر الصّدق یا واضح کننده) هستم]

بگو آیا دیدید (به من خبر دهید) اگر [قرآن یا قرآن ولایت علیّ (ع) یا وحی به من یا این که آن را از رسالت یا ولایت علیّ (ع) ادّعاء می‌‌کنم] از نزد خداوند باشد و شما به آن کفر ورزیده‌‌اید و شاهدی از بنی اسرائیل [با تورات] بر مثل آن گواهی داده و [آن شاهد] ایمان آورده [باشد] و [با این حال شما از ایمان به او] استکبار ورزیدید، [آیا پس ظالم نبوده‌‌اید؟ یا پس آیا مواخذه نمی‌‌شوید؟] همانا خداوند مردمان ظالم را هدایت نمی‌‌کند

و کسانی که [به خداوند و به رسولش یا به ولایت] کفر ورزیده‌‌اند دربارهٔ (در حقّ) کسانی که ایمان آورده‌‌اند گفتند اگر [این رسول یا این قرآن یا این امر از رسالت یا ولایت] خیر (بهتر) می‌‌بود، با آن از ما پیشی نمی‌‌گرفتند [زیرا ما به آن از آنها سزاوارتر می‌‌بودیم، برای اینکه مؤمنین در نظرشان اراذل مردم و حالاً بدترین آنها بودند و امر آخرت را با امر دنیا قیاس کردند و جز آنچه که در انظار حسّیّه خیر (خوب) شمرده می‌‌شود را خیر نمی‌‌دانستند] و آنوقت که به آن هدایت نشدند پس بزودی خواهند گفت که این دروغی قدیمی است [یعنی می‌‌گویند: این دروغ امثالش سابق شده و حال آنکه قبل از آن، کتاب موسى بود و آنها به آن اعتراف می‌‌کنند و آن شاهدى بر صدق این است]

و (حال آنکه) قبل از آن، کتاب موسی به عنوان پیشوا و سبب رحمت بود و این کتابی تصدیق کنندهٔ [کتاب موسی] به زبان عربی است [که منافی مخالف آن نیست تا آنکه به کتاب موسى اقرار کنند و منکر تصدیق کنندهٔ کتاب موسی شوند]، تا به کسانی که ظلم کرده‌‌اند بیم دهد و به عنوان بشارت برای نیکوکاران است [و این انذار و این بشارت دلیل صدق او است]

همانا کسانی که گفتند: «پروردگار ما الله است» سپس استقامت ورزیدند پس نه خوفی بر آنان است و نه آنها محزون می‌‌شوند

آنان اصحاب جنّت هستند که به (سبب) پاداش به آنچه که عمل می‌‌کردند در آن جاویدانند

و به انسان دربارهٔ احسان کردن به والدینش وصیّت کردیم مادرش او را با دشواری حمل کرد و او را با دشواری وضع [حمل] کرد و [مدّت] حمل او و جدا کردنش [از شیر] سی ماه است تا آنوقت که به اشدّ [رشد] خود برسد و به چهل سالگی برسد [سزاوار است که] بگوید پروردگارا مرا مشتاق کن [یعنی به من الهام کن یا به من ولع بده] که نعمتت که تو به من و به والدینم نعمت کردی را شکر کنم و اینکه عمل صالحی کنم که تو از آن راضی شوی و در ذرّیّه‌‌ام برایم اصلاح کن همانا من [از آنچه که مرا از تو مشغول می‌‌دارد] به سوی تو بازگشته‌‌ام و همانا من از مسلمین (تسلیم شدگان، مخلصین، منقادین) هستم

آنان کسانی هستند که نیکوترین آنچه که عمل کرده‌‌اند را از آنها می‌‌پذیریم و از بدی‌‌هایشان در می‌‌گذریم آنها در میان اصحاب جنّت [خواهند بود] این وعدهٔ راستی است که به آنها وعده داده می‌‌شد

و [یاد آور] کسی را که به والدینش گفت: اُف بر شما دوتا! آیا شما دو تا به من وعده می‌‌دهید که [به صورت زنده از قبرم زنده] بیرون آورده می‌‌شوم و (در حالی که) قبل از من قرن‌‌ها (پیشینیان) درگذشته‌‌اند [و احدی از آنها برنگشته و از قبرش زنده خارج نشده] و آن دو از خداوند استغاثه [با ناله طلب یاری کردن] می‌‌کنند که: وای (عجب) بر تو ایمان بیاور همانا وعدهٔ خداوند حقّ است، آنگاه او می‌‌گوید: این جز افسانه‌‌های پیشینیان نیست

آنان کسانی هستند که گفتار (دستور) بر (زیان) آنها محقّق شده [به اینکه آنها اهل آتش هستند]

در میان امّت‌‌هایی از جن و انس که قبل از آنها درگذشته‌‌اند، همانا آنها زیانکار بودند و هر کدام [از فریقین یا هر فردی از افراد فریقین] درجاتی [و درکاتی ناشی] از آنچه که عمل می‌‌کردند دارند و تا [خداوند جزای] اعمالشان را بطور تمام به آنها بدهد و به آنها ظلم نمی‌‌شود

و روزی که کسانی که کفر ورزیده‌‌اند بر آتش عرضه می‌‌شوند [به آنها گفته می‌‌شود:] در زندگانی دنیوی خود [با اشتغال به دنیا و اتّباع از اهواء] پاکی‌‌های خود را [یعنی جهات الهی‌‌تان را از بین] بردید [تا آنکه شیطان از شما تمکّن یافت، و کسی که شیطان از او تمکّن یابد جهات الهی او از او فرار می‌‌کنند] و از آنها [یعنی در آنها یا به سبب آنها] بهره جستید پس امروز به خاطر آنچه که در زمین به غیر حقّ استکبار می‌‌ورزیدید و به (سبب) آنچه که فسق می‌‌کردید با این عذاب خوار کننده [یعنی عذابى که سبب هَوان (خواری) می‌‌باشد پس مضاعف می‌‌باشد برای اینکه آن عذاب جسم و نفس می‌‌باشد] جزاء داده می‌‌شوید {مراد از استکبار ظهور با انانیّت و تحقیر خلق است، و مراد از فِسق، خروج از طاعت کسی است که شایسته است که اطاعت شود}

و به یاد آور برادر [قبیلهٔ] عاد (هود) را آنوقت که قومش را در اَحقاف (شهرهای قوم هود) انذار کرد (بیم داد) و از بین دستان (پیش از) او و از پشت (پس از) او انذار کنندگانی (رسولانی) گذشته بودند که: جز خداوند را بندگی نکنید همانا من از عذاب روزی عظیم بر شما می‌‌ترسم

گفتند: آیا نزد ما آمده‌‌ای تا ما را از خدایانمان منصرف کنی؟ پس اگر [در ادّعای رسالت و وحی شدن به تو و توعید (وعده دادن) عذاب] از راستگویان می‌‌باشی آنچه را [از عذاب از سوی خداوند] که به ما وعده می‌‌دهی برای ما بیاور

[آن نذیر (انذار کننده) یا هود] گفت: جز این نیست که علم [به وقت عذاب] نزد خداوند است و [من علم به وقت آن ندارم تا از آن به شما خبر بدهم یا نسبت به شما در آن تعجیل کنم] من آنچه را که برای آن فرستاده شده‌‌ام به شما ابلاغ می‌‌کنم {و این و امثال آن خروج از انانیّت و اظهار عجز دربارهٔ تصرّف در ملک خداوند و بندگانش است و آن شیمهٔ (خوی) انبیاء و اولیاء (ع) است} و لکن شما را قومی می‌‌بینم که جهل می‌‌ورزید [یعنی منغمر (عقل از دست داده، فرو رفته) در جهل یا متّصف به جهل هستید، یا جهل می‌‌ورزید که رسولان به رحمت مبعوث شده‌‌اند نه به عذاب و به آن وعده می‌‌دهند و در آنچه که وعده می‌‌دهند نرمی به خرج می‌‌دهند]

پس چون آن [موعود (وعده داده شده)] را دیدند که به صورت ابری به سوی وادی‌‌های آنها روی آورنده است، گفتند: که این ابر باران دهنده به ما است، [فرمود:] بلکه آن آنچه [از عذاب] است که آن را تعجیل کرده بودید بادی است که در آن عذابی دردناک هست

که هر چیزی [از انفس و اموال] را به امر پروردگارش زیروزبر می‌‌کند، آنگاه صبح کردند [در حالی] که جز خانه‌‌هایشان دیده نمی‌‌شد این‌‌چنین به قوم مجرم جزاء می‌‌دهیم

و همانا در آنچه که آنها را متمکّن کرده بودیم شما را در آن متمکّن نکرده‌‌ایم و برای آنان گوش و چشمان و فؤادهایی (دل‌‌هایی) قرار داده بودیم [همانطور که آنها را برای شما قرار داده‌‌ایم] پس گوش آنها و نه چشمانشان و نه فؤادهایشان آنها را از چیزی [از عذاب خداوند] بی نیاز نکرد [پس شما به گوشتان و چشمانتان و فؤادهایتان و دقّت تدبیرتان به آن مغرور نشوید] آنوقت آیات خداوند را جحد (نفی و انکار) می‌‌کردند [همانطور که شما آنها را جحد می‌‌کردید] و آنچه که آن را استهزاء می‌‌کردند [وزر گفتار و عملی که با آن استهزاء می‌‌کردند یا عذاب را که استهزاء می‌‌کردند] آنها را احاطه کرد

و همانا آنچه از قریه‌‌ها که حول شما است [مانند قریه‌‌های ثمود و قوم لوط و شعیب] را هلاک کرده‌‌ایم و آیات [قولی و کتبی] را [در الفاظ و نقوش مختلف و آیات تکوینی آفاقی و انفسی را در زمان‌‌های مختلف و مکان‌‌های متعدّد و صور مختلف] صرف [یعنی به اشکال گوناگون بیان] کردیم با ترقّب به اینکه آنها بازگردند

پس چرا کسانی که به جای خداوند برای قربانی (تقرّب جُستن) اتّخاذ کرده بودند [یعنی آن خدایان آنها که با آنها به خداوند تقرّب می‌‌جویند و می‌‌گویند: اینان شفیعان ما نزد خداوند هستند] آنها را یاری نکردند [یعنی اگر این خدایان شفیعان شما می‌‌باشند و شما را در برابر عذاب خدوند یاری می‌‌نمایند پس چرا به سابقانی که عذاب به آنها حالّ (فرود آمدن) شد خدایانشان یاری نکردند] بلکه از آنها زائل شدند [و با آنها ثابت نماندند] و آن [اتّخاذ] افک (دروغ) آنها [و صرف (روی گردانیدن) آنها از طریق حقّ] و آنچه بود که افتراء می‌‌بستند

و [به یاد آور یا به قومت یادآوری کن] آنوقتی را که گروهی از جنّ را به سوی تو برگرداندیم که قرآن را بشنوند و چون در آنجا [نزد نبی (ص) یا نزد قرآن] حاضر شدند [بعضی از آنها به بعضی دیگر] گفتند: ساکت شوید [که قرائت او را بدون مانع بشنویم] پس چون قضاء (فارغ) شد انذارکنان به سوی قوم خود بازگشتند

[در حالی که] گفتند ای قوم ما، همانا ما کتابی را شنیده‌‌ایم که بعد از موسی نازل شده که بر آنچه [از کتب] که بین دستش (از پیش) است مصدّق [تصدیق کننده] است که به سوی حقّ و به سوی طریق مستقیم هدایت می‌‌کند

ای قوم ما، دعوت کنندهٔ خداوند را اجابت کنید و به او ایمان آورید تا [خداوند یا داعی (دعوت کننده)] از گناهانتان برای شما بیامرزد و شما را در برابر عذابی دردناک پناه دهد

و کسی که دعوت کنندهٔ خداوند را اجابت نکند پس در زمین عاجز کننده نیست و غیر از او ولیی ندارد، [سپس] آنها در گمراهی واضحی (بدیهی) هستند

آیا ندیده‌‌اند که خداوندی که آسمان‌‌ها و زمین را خلق کرده و از خلق آنها ناتوان نشده قادر است بر اینکه مردگان را زنده کند؟ بلی همانا او به هر چیزی بسیار توانا است

و [یاد آوری کن] آنروزی [را] که کسانی که کفر ورزیده‌‌اند بر آتش عرضه می‌‌شوند [به آنها گفته می‌‌شود:] آیا این حقّ نیست، می‌‌گویند: بلی قسم به پروردگار ما، می‌‌گوید: پس بچشید عذاب را به خاطر آنکه [به خدا یا به رسول یا به آخرت یا به ولایت] کفر می‌‌ورزیدید

[پس وقتی که امر اینان بر آنچه که ذکر شد می‌‌باشد] پس صبر کن همانطور که پیامبران الوالعزم (دارندهٔ عزم) صبر کردند {و مشهور از اخبار ما این است که رسولان أُولُو الْعَزم پنج تن هستند، نوح و ابراهیم و موسی و عیسی (ع) و محمّد (ص) و أُولُو الْعَزم نامیده شدند برای اینکه شریعت آنها بر آنچه که از شرایع سابق بوده ناسخ است و بر همهٔ خلایق حتم (واجب) بود به خلاف سایر انبیاء (ع) زیرا شریعت آنان شریعت از سابق خود بود} و برای آنها طلب تعجیل [عذاب] مکن [زیرا لامحاله عن قریب (نزدیک) می‌‌باشد]، گویی که آنها در روزی که آنچه [از عذاب] که به آنها وعده داده می‌‌شود را می‌‌بینند جز ساعتی از یک روز را [در تنّعم دنیا] درنگ نکرده‌‌اند [یعنی اینکه مکث در دنیا و اگرچه زمانی طولانی باشد جز مانند ساعتى نیست؛ پس چرا تو عذاب عن قریب وارد بر آنها را استعجال (طلب عجله) می‌‌کنی] این به عنوان ابلاغ است پس آیا جز مردمان فاسق هستند که [از حیات انسانی] هلاک می‌‌شوند.

کسانی که [به خدا یا به رسول (ص) یا به آخرت یا به علیّ (ع) و ولایت او] کفر ورزیده‌‌اند {مقصود کفر به ولایت است به قرینهٔ «سَبِیلِ اللَّه» زیرا سبیل الله جز ولایت نیست} و از راه خدا اعراض [یا منع] کردند [خداوند] اعمالشان را [که در اسلام آنها را عمل کردند] تباه کرده است

و کسانی که [با بیعت عامّه] ایمان آورده‌‌اند [یعنی اسلام آورده‌‌اند] و به صالحات [که لازمهٔ بیعت عامّهٔ آنها است] عمل کردند و به آنچه که [دربارهٔ علیّ (ع)] بر محمّد (ص) نازل شد [با قبول ولایت او و بیعت با او] و [ولایتی که بر محمّد (ص) نازل شده و آن] همان حقّ از پروردگارشان است ایمان آورده‌‌اند سیّئاتشان را از آنها پوشانده (زدوده) و اندیشهٔ آنان (حالشان یا قلبشان) را اصلاح کرده است

آن [اِضْلال (گمراه کردن) و تکفیر سیّئات (زدودن یا پوشاندن بدی‌‌ها) و اصلاحِ حال] به خاطر این است که کسانی که [به ولایت] کفر ورزیدند از باطل [یعنی از اهواء خود و از اعداء (دشمنان) امیر المؤمنین (ع)] پیروی کرده‌‌اند و به خاطر این است که کسانی که [به ولایت و امیر المؤمنین (ع)] ایمان آوردند از حقّ که از پروردگارشان است پیروی کرده‌‌اند این‌‌چنین [مَثَل زدن برای علیّ (ع) و دشمنانش به نحو عموم است که اعداء آل محمّد (ص) ملتفت به آن نشوند تا آن را اسقاط نمایند] خداوند مَثَل‌‌های آنها [یعنی اوصاف آنها یا حکایات آنها یا مَثَل‌‌هایی که احوال آنان را تشبیه می‌‌کند] را برای مردم می‌‌زند

پس وقتی که به کسانی که کفر ورزیده‌‌اند برخوردید پس گردن بزنید (با گردن زدن، آنها را بزنید) تا آنوقت که آنان را در هم بکوبید سپس محکم در زنجیر [بند] کنید پس بعد از آن یا منّت گذارید و یا به فداء (اخذ مال در مقابل آزاد کردن، فدیه گرفتن) [آزاد کنید] تا اینکه جنگ سنگینی‌‌اش فروکش کند {یعنی اینکه گردن زدن و اسیر نمودن اشخاص جز مادامی که حرب (جنگ) برپا است نیست و وقتی که حرب منقضی (تمام) شد پس بر آنان تعرّض نکنید، یا معنی می‌‌دهد تا محارب و حربى در بلاد شما باقی نماند پس رفع محاربه از بین، علّت غایی محاربه می‌‌باشد}، آن [حکم خداوند بحسب اسباب آن است] و [لیکن] اگر خداوند می‌‌خواست البتّه [بدون امر کردن به شما به جنگیدن با آنها] از آنها انتقام می‌‌گرفت و لکن [خواست] تا بعضی از شما را با بعضی دیگر آزمایش کند {زیرا در جهاد تحصیل خصال عظیمی است که تحصیل آنها جز با آن ممکن نمی‌‌شود، و تهدیدی عظیم برای کفّار است تا قبل از استیصال (درماندگی) به توبه کردن رغبت کنند} و کسانی که در راه خدا کشته شده‌‌اند پس هرگز اعمالشان گم (ضایع) نخواهد شد

بزودی آنها را [به آنچه از کمالات انسانی و درجات جنان که سزاوار است که به آن هدایت شوند] هدایت خواهد کرد و بالشان (اندیشه‌‌شان) را اصلاح خواهد کرد [تا حین تلذّذات انسانیشان آنچه که حال آنان را تغییر می‌‌دهد نباشد]

و آنها را در جنّتی داخل خواهد کرد که [خداوند] آن را به آنها شناسانده است [به اینکه در آن آنچه که انفس به آن اشتهاء دارند و چشمان لذّت می‌‌برند هست و در آن آنچه که بر قلب بشر خطور نکرده هست]

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید اگر خداوند را یاری کنید او [نیز] شما را یاری می‌‌کند و قدم‌‌های شما را [در دینتان که همان ولایت علیّ (ع) است] ثابت نگه می‌‌دارد

و کسانی که [به ولایت] کفر ورزیده‌‌اند پس [وای بر] آنها [با لغزش خود] لغزیدند و اعمالشان را تباه گرداند

آن به خاطر این است که آنها به آنچه که خداوند [دربارهٔ علی (ع)] نازل کرده است کراهت داشتند پس اعمالشان را تباه ساخت