حزب شمارهٔ ۱۶

ای مردم از پروردگارتان پروا کنید که شما را از نفسی واحد آفرید و از آن، جفت آن را خلق کرد و از آن دو، مردانی بسیار و زنانی برانگیخت و از خداوند بهراسید که به [نام] او از یکدیگر مسئلت (درخواست) کنید، و دربارهٔ رحِم‌‌ها (خویشان)، همانا خداوند بر شما [ای امرشدگان به تقوا و مراعات ارحام و حفظ اموال ایتام] مراقب می‌‌باشد [و بر خیانت نهانی و آشکار شما اطّلاع دارد]

و به یتیمان [بعد از حفظ و انس (پی بردن به) رشد از آنها] اموالشان را بدهید و [اموال] پستِ (بی ارزش) [خود] را با خوب (مرغوب) [از اموال آنها] تبدیل نکنید و اموال آنها را با اموال خود نخورید همانا آن گناه بزرگی (ذنب عظیمی) می‌‌باشد [چون منع یتیمان از حقّشان به هر معنی که باشد به عنوان ظلم بر مظلومی می‌‌باشد که مستحقّ بر ترحّم می‌‌باشد]

و [ای ناظران در امر یتیمان وقتی که به چشمداشت اموال آنها (مؤنّث) نکاح با آنها را خواستید] اگر خوف کردید که [با تقصیر کردن] دربارهٔ یتیمان [مؤنّث، در حقّ آنها] قسط (دادگری) نکنید پس [نکاح کردن با آنها (دختران) را واگذارید و] از زنان آنکه برای شما گوارا است را نکاح کنید دو تا یا سه تا یا چهار تا، پس اگر [ای راغبان (رغبت کنندگان) در نکاح] خوف کردید که [که بین آنها (زنان) وقتی که بیشتر از یکی باشند] عدالت نورزید پس با یکی [زن آزاد]، یا [اگر خوف تقصیر کردن در حقّ زن آزاد را دارید] با آنکه دستان شما مالک شده (کنیز) [نکاح کنید]، آن ادنی [کمتر، پایین‌‌تر] از این است تا [از حقّ] منحرف (متمایل) نشوید [یا مخارج زندگی را مهیّا نکنید و دچار عُسر (سختی) شوید]

و [ای ازواج] به عنوان هدیه به زنان مهریهٔ آنها را بدهید [یعنی ای ازواج یا ای اولیاء، مهریّهٔ آنها (زنان) را به آنها بدهید، زیرا آن هدیه‌‌ای برای آنها (زنان) است، پس بر شما نیست که آن را بگیرید] و اگر [آنها (زنان)] خودشان چیزی از آن [صداق (مهریه)] را به شما دادند، پس آن را نوشین و گوارا بخورید (مصرف کنید)

و اموالتان را که خداوند برای قوام (استواری، زندگی) شما قرار داده به سفیهان ندهید {کسی که بین نافع (نفع رساننده) و ضارّ (ضرر رساننده) تمیز دهد و بر جلب نافع و دفع ضارّ توانایی یابد عاقل و رشید نامیده می‌‌شود، و کسی که تمیز ندهد یا توانایی نیابد سفیه نامیده می‌‌شود} و با آن به آنان روزی بدهید و به آنها پوشاک بدهید [به اینکه آنها را برای تحصیل رزقشان و کسوتشان (پوشاکشان) از آن با عمل (به کار انداختن) کردن آن متمکّن در آنها کنید به حیثی که از اصل مال چیزی کم نشود چه در آن با عمل کردن در آن زیاد شود یا نه] و به آنها سخن نیک بگویید [نه ازدراء (بی احترامی و تحقیر و مسخره کردن) و لوم (سرزنش)]

و یتیمان را [با اختبار (آزمودن فرد برای شناخت توانایی‌‌های وی) احوالشان از اوان تمیز آنها و زمان خردسالیشان] آزمایش کنید تا آنکه وقتی که به نکاح برسند پس اگر به رشد از آنها [و عدم تضییع بر مال] پی بردید پس اموالشان را به آنان ردّ کنید و آنها را با اسراف کردن (تجاوز کردن از حدّ معروف) و شتابان مخورید [از خوف این] که [مبادا] کبیر شوند [یا در حالی که مبادرت کننده به بزرگ شدن هستند] و هر کس که [از اموال آنان با عدم اشتغالش به آن از معیشت خود یا به عدم احتیاجش به آن برای غنایش فی نفسه] غنی (بی نیاز) باشد پس باید عفت ورزد و هر کس که [به خاطر اشتغالش بواسطهٔ اصلاح اموال آنها از مرمت معیشت خود یا فی نفسه] فقیر باشد پس باید به [قدر] معروف بخورد {أکل بمعروف نزد شرع و عقل به قدر اجرت اشتغالش از اصلاح معیشت خود است و نه اصلاح معیشت خود از اموال آنها و اگرچه عمل اضعاف (چند برابر) آن را کرده باشد} پس وقتی که اموالشان را به آنها ردّ می‌‌کنید پس بر آنها شاهد بگیرید [و در آنچه که او و غیر او بر آن اطّلاع ندارند خیانت نکنید برای اینکه خداوند بر شما شاهد است و شما را به دقیق (کوچک) آنچه که نزد شما هست و جلیل (بزرگ) آن محاسبه می‌‌کند] و حسابگری خداوند کافی است

از ماترک والدان (پدر و مادر) و نزدیکان برای مردان نصیبی هست و از ماترک والدان (پدر و مادر) و نزدیکان برای زنان از آنچه از آن اندک یا زیاد است نصیبی از نصیب مفروض هست

و وقتی که قرابتداران [از غیر ورّاث] و یتیمان [از غیر قرابتداران] و مساکین برای تقسیم حاضر می‌‌شوند پس، از آن [به عنوان تصدّق بر آنان و از جهت تطییب بر نفوسشان] به آنها روزی بدهید {آن مورث ترویح مورّث (ارث گذار) و برکت وارث است} [و آنها را با دستانتان و زبان‌‌هایتان اذیّت نکنید] و به آنها سخن نیک بگویید [به استقلال (کم دیدن و اندک شمردن) عطیّه (هدیه) شده و اعتذار (عذرخواهی، پوزش) از آن و احترام به آنان بیش از سایر اوقات]

و باید بترسند کسانی که پس از خود فرزندان ضعیفی به جای می‌‌گذارند که برای [سرنوشت] آنها بیمناک هستند [که این دار (خانه، سرای) دار مکافات است و باید بدانند که آنچه که به آن دربارهٔ یتیمانِ غیر، دَین (قرار، حکم) می‌‌کنند دربارهٔ یتیمانشان دَین می‌‌شود] پس باید [در خیانت کردن در حقّ آنان و توانی (سستی) کردن در تربیتشان و خشونت کردن در گفتار با آنها] از خداوند بهراسند و باید گفتاری محکم [به آنها] بگویند [که آنها را بر عدم انقیاد جری نکند و زائد بر قدر تربیتشان آنها را زجر (منع) ننماید]

همانا کسانی که اموال یتیمان را به ظلم می‌‌خورند جز این نیست که [با خوردن اموال یتیمان] آتش را در شکم‌‌های خود فرو می‌‌برند (داخل می‌‌کنند) و بزودی با آتش سوزانده خواهند شد

خداوند دربارهٔ [میراث] اولادتان، برای مذکّر مثل بهرهٔ دو مؤنّث را به شما توصیه می‌‌کند، پس اگر دختران بیش از دو تا باشند پس دو ثلث ماترک برای آنها (دختران) است و اگر واحده باشد پس نصف برای او (دختر) است و اگر فرزندی داشت برای پدر و مادر برای هر کدام از آن دو یک ششم از ماترک است، و اگر فرزندی نداشته باشد و ورثهٔ او پدر و مادرش باشند پس برای مادرش یک ثلث [از ما ترک] است و اگر اِخوتی (برادران و خواهرانی) داشت پس برای مادرش یک ششم است [اینها] بعد از وصیّتی است که به آن وصیّت کرده یا دین[ی که باید اداء شود] هستند، نمی‌‌دانید کدامیک از پدرانتان و فرزندانتان برای شما از جهت نفع اقرب (نزدیکتر) هستند [این فرض (وجوب) این تقسیم] به عنوان فریضه‌‌ای از خداوند است همانا خداوند دانا و حکیم می‌‌باشد [و بر جاهل عاجز نسزد که با او مخالفت نماید و آنچه که او امر کرده است را تغییر دهد]

و برای شما (مردان) نصف ماترک ازواجتان است اگر آنها (زنان) فرزندی نداشته باشند، پس اگر آنها (زنان) فرزندی داشته باشند پس بعد از وصیّتی که به آن وصیّت می‌‌کنند یا دین[ی که باید اداء شود] پس ربع از ماترک [زنان] برای شما است و ربع از ماترک شما (مردان) برای آنها (زنان) است اگر شما فرزند نداشته باشید، و اگر شما فرزند داشتید بعد از وصیّتی که به آن وصیّت می‌‌کنید یا دین[ی که باید اداء شود] پس ثُمُن (یک هشتم) از ماترک شما برای آنها (زنان) است و اگر مردی برادری و خواهری یا زنی وارث او باشد یا زن و (در حالی که) برادر یا خواهر داشت پس برای هر کدام از آن دو، سُدس (یک ششم) است و اگر بیش از آن بودند پس آنها بعد از وصیّتی که به آن وصیّت شده یا دین[ی که باید اداء شود] در ثلث شریک هستند [در صورتی که] غیر ضرر رسان [به زیاده بر ثلث، یا با اقرار به قصد اضرار بر وارث] هستند، [این] وصیّتی (توصیّه کردن) از خداوند است و خداوند دانا [است پس با او مخالفت نکنید] و بردبار است [پس به عدم تعجیل مؤاخذهٔ او مغرور نشوید و از معاقبت (اِعمال مجازات) او در عاقبت بر حذر باشید]

این [که شما را به آن امر کردیم از آداب معاشرت در حقّ یتیمان و ازواج و توراث] حدود خداوند است {حدود به معنی قُرقگاه و به این معنی است که کسی که از آن تجاوز کند، غیلان (شیران، دیوان، بدبختی و مصیبت) او را بدرند و کسی که داخل آن شود ایمن باشد} و کسی که از خداوند و رسولش [در محافظت بر حدود او] اطاعت کند [از خواصّ خداوند گردد، و کسی که از خواصّ خداوند گردید] او را به جنّت‌‌هایی داخل می‌‌کند که از زیر آنها نهر‌‌ها جاری است ماندگار در آن هستند و آن کامیابی بزرگی است

و کسی که به خداوند و رسولش عصیان بورزد و از حدود او تعدّی نماید، او داخل آتشی می‌‌شود که در آن ماندگار است و برای او عذاب خوار کننده‌‌ای هست

و از زنان شما کسانی که زشتکاری بجا آورند پس چهار شاهد [مرد از مؤمنین] از خود علیهنّ [بر مقابل آن زنان را شاهد] بگیرید پس اگر [به کیفیّت اعتبار شده در شهادت بر زنا] شهادت دادند پس آنها (زنان) را در خانه‌‌ها سکنی دهید تا مرگ آنها (زنان) را فراخواند یا خداوند برای آنها (زنان) راهی قرار دهد

و آن دو کس از شما که آن را بجا آورند پس آن دو را [با زجر (منع مکلّف از انجام متعلّق آن) مرد و حبس (بازداشتن از تصرّف در برخی امور خویش) زن] بیازارید پس اگر [آن دو] توبه کردند و [آن دو] به صلاح باز آمدند پس متعرّض آن دو مشوید [و راه آن دو را خالی کنید] که خداوند بسیار توبه (التفات) کننده و رحیم می‌‌باشد [و توبه (بازگشتن) می‌‌کند بر کسی که توبه کند و رحم می‌‌کند بر کسی که نادم است]

جز این نیست که توبه بر خداوند برای کسانی است که از روی جهالت عمل بد می‌‌کنند سپس نزدیک است که توبه (بازگشت) کنند پس ایشان را، خداوند بر آنها توبه (التفات) می‌‌کند و خداوند دانا و حکیم می‌‌باشد [و اقتضاء حکمت او که همان مراقبت دقیق امور و اعطاء حقّ هر ذیحقّی به او است با علم به استعداد عباد و استحقاق آنها حین توبۀ عبد و قرب (نزدیکی) او به سرای اصلیش و استحقاق او بر قبول و وصول به سرای خود، قبول توبۀ او است]

و توبه برای کسانی که به سیّئات عمل می‌‌کنند نیست تا وقتی که مرگ به هر کدام از آنها حاضر شود [یعنی مرگ را معاینه کند] بگوید که من الآن توبه کردم، و نه کسانی که می‌‌میرند [در حالی که] کافرند، آنان را برایشان عذابی دردناک آماده کرده‌‌ایم

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید بر شما حلال نمی‌‌شود که با کراهت زنان آنها (زنان) را به ارث ببرید و به آنها سخت نگیرید [یعنی آنها (زنان) را به جهت ضرار (زیان رساندن) از نکاح کردن منع نکنید] تا بعضی از آنچه که به آنها داده‌‌اید را ببرید مگر آنکه زشتکاری آشکاری بیاورند [آنچه که منجر به شقاق (ستیزه‌‌گری، ناسازگاری، اختلاف، شکاف، مشاجره) با ازواج می‌‌شود زیرا آن در این صورت فدیه گرفتن از مهر و غیر آن و خُلع آنها (زنان) را برای آنان (مردان) حلال می‌‌کند] {خُلع به طلاق در ازای دریافت مالی معیّن (فدیّه) از زوجه با کراهت وی از زوج گفته می‌‌شود} و با آنها (زنان) به نیکی [به آنچه که عقل و شرع آن را می‌‌پسندد] معاشرت کنید پس اگر از آنها کراهت داشتید پس چه بسا از چیزی کراهت داشته باشید و خداوند در آن خوبی زیادی قرار بدهد

و اگر خواستید زوجی را جای زوجی [دیگر] جایگزین کنید و به یکی از آن دو [زن] مال زیاد داده‌‌اید پس چیزی از آن را باز پس نگیرید آیا آن را با تهمت زدن می‌‌گیرید؟ و [حال آنکه آن] گناهی آشکار است

و چگونه آن را می‌‌گیرید و (حال آنکه) بعضی از شما [آبش را] به بعضی [از آنها] خالی کرده {أفاض به معنی ریختن، خالی کردن، افشاندن، سیل روانه کردن، سرریز کردن، جام را پر کردن، لبریز کردن، باز کردن، گشودن و ... است} [و با آنچه که آن را داده‌‌اید استحلال (طلب حلال نمودن) رحم او را کرده‌‌اید] و [آنها (زنان)] از شما پیمانی سخت گرفته‌‌اند [همان کلمه‌‌ای که خداوند آن را میثاقى اکید بین ازواج قرار داده و بر آن احکام سخت بسیاری را برای زوج بر عهدهٔ زوجه و برای زوجه بر عهدهٔ زوج مترتّب ساخته است]

و با آنچه که پدرانتان [و جد و بالاتر] از زنان نکاح کرده‌‌اند نکاح نکنید [که مستحقّ عقوبت بر آن می‌‌شوید] مگر آنچه که قبلاً رُخ داده [که عقوبت بر آن نیست]، قطعاً آن کار بسیار بد و چندش‌‌آور و بد راهی است

حرام شد بر شما [نکاح کردن با] مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمّه‌‌هایتان و خاله‌‌هایتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادران شما که به شما شیر داده‌‌اند و خواهران شما از شیر خوردن و مادران زنانتان و دختران زنانتان که در دامان شمایند از زنان شما که به آنها داخل کرده‌‌اید پس اگر به آنها داخل نکرده‌‌اید پس گناهی بر شما نیست و حلیله‌‌هایِ (زنانی که با مردی در منزل زندگی می‌‌کنند) پسران شما که از صُلب (دودمان) شمایند [و نوه و پائین‌‌تر، نه کسانی که مردم آنها را پسران شما می‌‌خوانند] و اینکه بین دو خواهر را جمع کنید مگر آنچه که رُخ داده است همانا خداوند بسیار آمرزنده [که آنچه که از جهل واقع می‌‌شود را می‌‌آمرزد] و مهربان می‌‌باشد [که کسی که در مخالفت با او تعمّد نمی‌‌ورزد را مؤاخذه نمی‌‌کند]