حزب شمارهٔ ۴

هر آیه‌‌ای را نسخ کنیم {نسخ شرعاً رفع حکم ثابت در شریعت بعد از عمل به آن است چه ناسخ و منسوخ از دو شریعت باشند یا از شریعتی واحد، و چه نسبت به عامّهٔ خلق باشد یا نسبت به اشخاصی مخصوص، یا نسبت به شخصی واحد بحسب احوال مختلف وی} یا آن را به فراموشی بسپاریم {انساء یا فرآموشی عبارت از محو آن از قلوب با بقای آن در واقع، یا محو آثار آن از قلوب با بقای آن یا بقای حکم آن در واقع است} بهتر از آن یا مثل آن را می‌‌آوریم، آیا ندانستی که خداوند بر هر چیزی توانا است

آیا ندانستی که خداوند، مُلک (مملکت، پادشاهی) آسمان‌‌ها و زمین را دارد [پس بنابر آنچه که حکمتش آن را اقتضاء می‌‌کند در آن دو تصرّف می‌‌نماید] و شما [بنفسه بحسب نفس الامر و به توسّط خلفائش بحسب ظاهر الامر، یا غیر ذات او بحسب تکوین و غیر از خلفائش بحسب تکلیف، یا در مظاهر عالیه و دانیه‌‌اش از جهت تکوین و از جهت تکلیف] غیر از خداوند ولیّی و نه یاوری ندارید {ولیّ همان کسی است که نسبت به جذب آنچه که مولّی علیه را در بقاء ذات او و حصول کمالات او نفع می‌‌رساند مربّی باشد، و نصیر همان کسی است که آنچه را که به او ضرر می‌‌رساند از او دافع باشد، و به وجه دیگر، ولیّ کسی است که داخل در ملک او می‌‌باشد، و نصیر کسی است که خارجاً حامی می‌‌باشد}

[و] آیا می‌‌خواهید که از رسولتان بپرسید [و عالماً و عامداً با او محاجّه کنید] چنانکه قبلاً از موسی [برای رؤیت خداوند] سؤال شد [پس سؤال کنندگان را صاعقه درگرفت و هلاک شدند]، و کسی که ایمان را به کفر تبدیل کند پس، از راه سواء (راست) گمراه شده

بسیاری از اهل کتاب بعد از آنکه [با دلایل معلوم شده بر آنها از کتبشان و اخبارشان و با معجزات مشهوده از محمّد (ص) بر آنها] حقّ بر آنها آشکار شد دوست (آرزو) داشتند که به (سبب) حسادت درونی خودشان [با القاء شبهات و تحریف کلمات و تعییر (سرزنش کردن، ریشخند زدن، متلک انداختن) ضعفاء و تثریب (تقبیح کردن) معجزات] شما را بعد از ایمانتان به کفر بر گردانند پس عفو کنید و [از حسد ورزی متقابل] در گذرید {عفو ترک انتقام از جانی است، و صفح تطهیر قلب از حقد (کینهٔ پنهان در دل) وی است} تا آنکه خداوند امر خود را [دربارهٔ آنها] بیاورد همانا خداوند بر هر چیزی بسیار توانمند است [و بر همگی آنها قدرت دارد]

و نماز را بپا دارید و زکات بدهید و هرآنچه از خیر که برای خودتان مقدّم کرده‌‌اید آن را نزد خداوند می‌‌یابید همانا خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید همواره بینا است [و چیزی از او شاذ (متفرّد) نمی‌‌شود که نزد او ذخیره نشود]

و [اهل کتاب از یهود و نصاری] گفتند هرگز داخل جنّت نخواهد شد مگر کسی که یهودی یا ترسا (نصارا) باشد، این آرزوهای آنها است، [ای محمّد (ص)] بگو: اگر [در دعوی خود] راستگو می‌‌باشید برهانتان را [بر دعوی خود] بیاورید

آری کسی که وجهش را برای خداوند تسلیم (خالص) کند و (در حالی که) او [در افعالش یا به خلق او] محسن است پس نزد پروردگارش اجر خود (لایق به آن) را دارد و ترسی بر آنان نیست و نه آنها محزون می‌‌شوند

و یهود گفتند که ترسایان بر چیزی [از دین] نیستند و ترسایان گفتند: یهودیان بر چیزی [از دین] نیستند، و (حال آنکه) آنها کتاب را می‌‌خوانند [یعنی آنها علماء تابع شرایع هستند، یا علمای قاری کتب الهی هستند و عالم دعوی بلاحجّت ابراز نمی‌‌کند و در کتب الهیّه تأدیبات و تعلیماتی بر چگونگی اظهار دعوی هست، پس عاقلِ عالم قاری کتاب تابع شرایع است که بدون حجّت اظهار دعوی نمی‌‌کند]، [خداوند فرمود:] این چنین [یعنی مثل قول آنها را] کسانی که نمی‌‌دانند [یعنی که علم ندارند] مثل قول آنها را گفتند [یعنی که تشبّه به جهّال جُسته‌‌اند یعنی اینکه اتّباع آنها بر شرایع و قرائت آنها بر کتب مورث علم برای آنها نبوده است، بلکه آن ایضاً محض تقلید و اعتیاد می‌‌باشد، وگرنه که چیزی که شبیه قول جهّال می‌‌شود را نمی‌‌گفتند] و خداوند در روز قیامت در آنچه که [بدون حجّت و علم] در آن اختلاف می‌‌کردند بین آنها [بین دو جماعت یا بین اختلاف کنندگان از یهود و نصارى و کسانی که در این قول به راه خود می‌‌روند] حکم می‌‌کند

و چه کسی ظالم‌‌تر از آن کسی است که از مساجد خداوند که اسم او در آنها ذکر می‌‌شود [یعنی از اسلام و از مساجد صوریّ آنها و از مساجد حقیقی آنها که همان رسول و خلفای او هستند] منع می‌‌کند {ظلم قرار دادن چیزی در غیر جایی که باید گذارده شود و منع آن از جایی که باید گذاشته شود است} و سعی در خراب کردن آنها می‌‌کند [یعنی خراب کردن سقف‌‌های آن و دیوارهای آن یا منع اهل آن از رجوع به آن و خراب کردن آن با تعطیل کردن آن از ذکر خدا و اقامهٔ نماز]، برای آنان [شایسته] نباشد که داخل آن شوند مگر [در حالی که] ترسان هستند [چه رسد از اینکه بر تخریب آنها یا منع مؤمنان از آنها جرأت کنند] و برای آنها در دنیا خواری [قتل و غارت و اسارت و اِجلاء و جزیه] هست و آنها در آخرت عذابی عظیم دارند

و مشرق و مغرب برای خداوند است پس [ای مؤمنین] به هر کجا [در هر بقعه‌‌ای از بقاع زمین] که روی کنید پس وجه خداوند در آنجا هست [و اختصاص به بقعه‌‌ای خاصّ ندارد] همانا خداوند دارای وسعت [است، مکانی و مقام چیزی و سایه‌‌ای از او خالی نمی‌‌شود] و دانا است [که می‌‌داند آنچه که شما آن را انجام می‌‌دهید، چگونه انجام می‌‌دهید، و در کدام مکان انجام می‌‌دهید، پس بر شما است به تصحیح اعمال نه تعیین محل و جهت برای آن]

و [یهود و نصاری و مشرکین حینی که گفتند: عُزیر پسر خدا است و مسیح پسر خدا است و ملائکه دختران خدا هستند] گفتند: خداوند فرزندی گرفته!، او [از این نسبت داده شدن] منزّه است، بلکه آنچه که در آسمان‌‌ها و زمین است برای او است [پس چیزی در آن دو فرزند او نمی‌‌باشد]، همه فرمانبردار او هستند

ایجاد کنندهٔ آسمان‌‌ها و زمین است و زمانی که به امری حکم کند پس جز این نیست که به آن می‌‌گوید: بباش، پس می‌‌باشد [و شأن او شأن ناقصین در توالد نیست]

و کسانی [از مشرکین و همچنین از یهود و نصاری] که نمی‌‌دانند [که خلق، طاقت شنیدن کلام خدای تعالی را نمی‌‌آورند و اگر بشنوند مادام که نفوسشان از رین مادّه صاف نشده البتّه هلاک می‌‌شوند] گفتند: چرا خداوند با ما سخن نمی‌‌گوید [تا کلامش را بشنویم و به او ایمان بیاوریم] یا برای ما نشانه‌‌ای نمی‌‌آورد [تا آن را مشاهده کنیم و به سبب آن ایمان بیاوریم]، همچنین کسانی که قبل از آنها بودند مثل قول آنها را گفتند، [در جهل و کوری از آنچه که به آنان نفع می‌‌رساند و عناد و لجاج] قلب‌‌هایشان [در جهل و کوری از آنچه که به آنان نفع می‌‌رساند و عناد و لجاج] متشابه است، همانا آیات را برای قومی که یقین دارند بیان کرده‌‌ایم [و آنها را بدون بیّنه ترک نکرده‌‌ایم، لکن آنها اهل شکّ و ریبه هستند و اهل عقل و ایقان نیستند تا به آنچه که از شأن او است که به آن یقین آورند یقین کنند و اگر ما هر آیت مقترحه (درخواستی، پیشنهادی) یا غیر مقترحه‌‌ای را برای آنها بیاوریم، البته یقین نمی‌‌کنند و قبول نمی‌‌نمایند]

همانا ما تو را به حقّ به عنوان بشارت دهنده و بیم دهنده فرستادیم [یعنی شأن تو بشارت دادن و انذار کردن است، قبول کنند یا ردّ کنند، یقین نمایند یا شکّ کنند، و از شکّ آنها و ردّ آنها وبالی و عقوبتی بر تو نیست] و دربارهٔ اهل دوزخ سؤال نمی‌‌شوی

و هرگز یهود و نصارا از تو راضی نخواهند شد تا [مگر] آنکه از ملّت (آئین) آنها تبعیّت کنی، [به مؤمنان] بگو همانا هدایت خداوند، [فقط] آن، هدایت است [نه استرضاء (طلب رضایت) یهود و نصارى و رضایت آنها، یا به یهود و نصارى بگو: که هدایت خداوند، آن، هدایت است، نه آنچه که شما از ملّت (آئین) مأخوذه از پدران مهویّه (شیری) خود به سبب اعتیاد آن به آن عادت کرده‌‌اید] و اگر از هواهای [یعنی از آراء انفس آنان بدون مداخلهٔ عقل، یا از مهویّات (دل خواسته‌‌ها، محبوبات)] آنان تبعیّت کنی بعد از آنکه دربارهٔ آن علم [به حقّانیّت ملّت خود و بطلان ملّت آنها و آراء آنها] به تو آمد [آنگاه] ولیّی و نه نصیری از خداوند نخواهی داشت

کسانی که ما به آنها کتاب دادیم [نه کسانی که کتاب داده شده‌‌اند] آن را شایستهٔ تلاوت کردنِ آن تلاوت می‌‌کنند، آنان به آن [کتاب یا محمّد (ص) یا خداوند] ایمان می‌‌آورند، و کسی که به آن کفر بورزد پس آنها همان زیانکارانند

ای فرزندان اسرائیل به یاد آورید نعمت مرا که به شما نعمت دادم و من شما را بر جهانیان برتری دادم

و بهراسید از روزی که نفسی (کسی) به جای نفسی (کسی) دیگر به چیزی جزاء داده نمی‌‌شود و از او عوضی (جبرانی) پذیرفته نمی‌‌شود و شفاعتی به آن (نفس) نفع نمی‌‌رساند و آنها یاری نمی‌‌شوند

و آنوقت که ابراهیم را پروردگارش به کلماتی ابتلا کرد (آنها را به او عرضه کرد) {مراد از کلمات مراتب وجودات است که همان شئون انسانیّت انسان است که مستلزم کمالات انسانی نفسیّه و اضافیّه از اخلاق و نبوّات و رسالات و امامات است و مراد از ابتلاء به آنها عرضه داشتن آنها بر او است با ایداع (ودیعت نهادن و ودیعت پذیرفتن) انموذجی (نمونه‌‌ای) از هر کدام در وجود او به حیثی که مستشعر و ملتذّ به آنها شود و به اصل آن مشتاق شود و به شوق آن جولان کند تا به حقیقت آن برسد و به آن تمکّن و تحقّق یابد} پس آنها را تمام کرد، [خداوند] فرمود: که من تو را برای مردم امام قرار دادم {این امامت غیر امامت امام قوم است چه در ضلالت باشد یا در رشد، و غیر از امامت امام جماعت و جمعه است حقّ باشد یا باطل، و غیر از امامت حقّهٔ جزئیّه‌‌ای است که مشایخ اجازه در روایت یا در هدایت به آن متّصف هستند، و غیر از امامت حقّهٔ جزئیّه‌‌ای است که هر نبّی و وصّی به آن متّصف است، بلکه آن فوق همهٔ مراتب انسانیّت و آن مقام تفویض کلّی حاصل بعد از ولایت کلّیّه و رسالت کلّیّه است}، [ابراهیم] گفت: و [بعضی] از ذرّیّهٔ من [چطور]؟ [خداوند] فرمود: عهد من به ستمکاران نمی‌‌رسد {مراد از عهد مذکور امامت سابق الذکر است}

و آنوقت که [این] خانه (کعبه) را به عنوان جایگاه (محلّ ثواب و جزاء و محلّ رجوع) برای مردم و امن قرار دادیم [که صید آن را نبایست شکار کرد و به جانی پناهنده به آن نبایست درشتی نمود، و بلد طیب و حرم است، و فرمود: به آن امید بدارید] و از مقام ابراهیم {سنگی که اثر قدم ابراهیم (ع) بر آن است} مصلّایی [به عنوان محلّی برای دعاء یا برای نماز که آن فریضهٔ حجّ است، یا برای نماز نافله] اتّخاذ کنید و به ابراهیم و اسماعیل عهد (توصیه) کردیم که خانه‌‌ام را برای طواف کنندگان و اقامت کنندگان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان پاک بدارید

و آنوقت که ابراهیم گفت پروردگارا اینجا (مکّه یا صدر) را شهری امن قرار بده [از غلبه کردن غلبه کنندگان به محض اراده و از قصاص جانی ملتجئ (پناه آورنده) به آن و از شکار صید آن به مواضعهٔ (قرار و مدار) تکلیفی و از شرّ شیاطین از انس و جن، و از استراق سمع با نگهبانی تو وقتی که از بلد همان صدر منشرح اراده شود] و به اهل آن [بلد (مکّه)] به کسی از آنها که به خداوند و روز آخر ایمان آورد از میوه‌‌ها روزی بده، [خداوند] فرمود: و کسی که کفر بورزد پس به [مقداری] اندک برخوردارش می‌‌کنم، سپس او را به عذاب آتش مضطر (ناچار) می‌‌کنم و چه بد سرانجامی است

و آنوقت که ابراهیم و اسماعیل پایه‌‌های خانه را بالا بردند [می‌‌گفتند ای] پروردگار ما [بنای خانه را که به امر خودت برای طلب رضای تو بود] از ما قبول نما همانا تو [بر دعای ما] شنوا و [به اعمال و نیّات ما] دانا هستی

و [ای] پروردگار ما، ما را تسلیم (خالص از آفات نفس و شرور آن) بر خودت و از ذرّیّهٔ [جسمانی و روحانی] ما امّتی تسلیم بر تو قرار بده و مناسک ما را [محالّ (محل‌‌ها) اعمال ما را برای حجّ یا محالّ عبادات ما را یا عبادات ما را یا عبادت یا اعمال مخصوص حجّ] ما را به ما نشان (تعلیم) بده و بر ما توبه (التفات) کن همانا تو توبه (التفات) کننده و مهربان هستی

[ای] پروردگار ما! رسولی را از آنها در [میان] آنها مبعوث کن که آیات [تدوینی] تو را برای آنها تلاوت کند و کتاب و حکمت را به آنها تعلیم دهد {مراد از کتاب احکام رسالت و نبوّت از عقاید دینی و علم اخلاق نفسیّه و علم اعمال بدنیّه است، و حکمت گاه در کمال قوّهٔ نظریّه و گاه در کمال قوّهٔ عملیّه استعمال می‌‌شود، و مراد از آن در اینجا کمال قوّهٔ عمّاله است و معنی می‌‌دهد به آنان علومى تعلیم دهد که تعلّم آنها شایسته است و اعمال دقیق متقنه که تعلّم گرفته نمی‌‌شود مگر به کثرت مواظبت و ممارست بر آنها} و آنها را تزکیه نماید {و این دلالت می‌‌کند بر اینکه سزاوار است که سالک تحت ارادهٔ شیخ باشد، زیرا خلاص شدن از رذایل و آفات نفس و شیطان جز با امداد شیخ و اعانت او نمی‌‌باشد برای اینکه انسان علیل (بیمار) هر چه علّتی (بیماریی) را از خودش زائل کند، علّت دیگری در نفسش زیاد می‌‌شود، و هرگاه او گمان کند که مقوّی بر صحّت خود است سببی برای زیادت مرض او یا بر حدوث آن می‌‌گردد} که تو عزیز [هستی که مانعی تو را از آنچه که اراده کنی منع نمی‌‌کند] و حکیم [عالم به دقایق معلومات قادر بر دقایق مصنوعات] هستی

و چه کسی از ملّت (آئین) ابراهیم روی می‌‌گرداند؟ [آیا او] جز کسی است که نفس خود را سفیه کرده! و البتّه [ما] او (ابراهیم) را در دنیا برگزیده‌‌ایم و همانا او (ابراهیم) در آخرت البتّه از صالحان می‌‌باشد

آنوقت که پروردگارش به او (ابراهیم) فرمود تسلیم شو، گفت تسلیم شدم بر پروردگار عالمیان

و ابراهیم و یعقوب به فرزندان خود به آن توصیه کردند، که ای فرزندان من، همانا خداوند برای شما [این] دین را برگزیده پس هرگز نمیرید مگر آنکه شما مسلمان (تسلیم شده) باشید

آیا شما گواه بودید؟ آنوقت که مرگ بر یعقوب حاضر شد، آنوقت که به پسرانش گفت (سؤال کرد): بعد از من چه کسی را بندگی می‌‌کنید؟ گفتند خدای تو را و خدای پدران تو ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را، خدای واحد را بندگی می‌‌کنیم و ما تسلیم او هستیم

اینها (ابراهیم و یعقوب و فرزندان آن دو) امّتی بودند که درگذشته‌‌اند، آنچه که [آنها] کسب کرده‌‌اند برای آنها است و آنچه که [شما] کسب کرده‌‌اید برای شما است و شما از آنچه که آنها عمل می‌‌کردند سؤال نمی‌‌شوید [یعنی همانا انتساب شما به آنها با آن نفعی به حسنات آنها نمی‌‌رسانید و با آن ضرری به سیئات آنها نمی‌‌زنید، پس به اعمال خودتان نظر کنید نه به انسابتان و پدرانتان]

و گفتند: یهودی یا نصارا [باشید] تا هدایت شوید، [ای محمّد به آنها] بگو بلکه [مسلمان] باشید [و] از ملّت ابراهیم حنیف (حقگرا، راستین) [تبعیت کنید] و [او] از مشرکین نبود {تعریض به مشرکان است، زیرا مشرکان اکثر آنان به رسالت ابراهیم (ع) مقرّ هستند}

بگویید ایمان آوردیم به خداوند و به آنچه [از احکام و قرآن] که به ما نازل شده و آنچه که به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و سبط‌‌ها (اولادِ اولادِ یعقوب) نازل شد و آنچه که به موسی و عیسی داده شد و آنچه که به پیامبران از پروردگارشان داده شد، بین احدی از آنان فرق نمی‌‌گذاریم و ما بر او [برای خداوند] مُسلم (تسلیم شده) هستیم

پس اگر ایمان آورند به مثل آنچه که به آن ایمان آوردید پس هرآینه هدایت شده‌‌اند و اگر روی گردانند جز این نیست که آنان در شقاق (دشمنی کردن، ضرر رساندن) [بر شما] هستند پس خداوند تو را از (در برابر) آنها کفایت خواهد کرد و او [بر آنچه که گفتید و گفتند] شنوا و [به شما و به اعمال شما و نیّات شما، و به آنان و به اعمال آنان و نیّات آنان] دانا است

خداوند [ما را] جلاء داد [جلاء دادنی] و چه کسی بهتر از خداوند جلاء می‌‌دهد و ما بر او عبادت کننده‌‌ایم [و مثل شما در عبادت او مشرک نیستیم]

بگو آیا [با علمتان به اینکه دین ما حقّ است و اینکه دین شما منسوخ است یا با جهلتان به حقّانیت دین ما و بطلان آن] با ما دربارهٔ خداوند احتجاج می‌‌کنید (خصومت می‌‌ورزید) [یعنی محاجّه کردن شما محض غلبه کردن بر ما بدون اعتبار حقّ بودن آنچه که به آن احتجاج می‌‌کنید یا بطلان آن می‌‌باشد] و (حال آنکه) او پروردگار ما و پروردگار شما است [یعنی توافق و تسلیم بر امر او سزاوار ما و شما است نه محاجّه کردن دربارهٔ امر او] و اعمال ما برای ما و اعمال شما برای شما است [یعنی اگر دربارهٔ خدا با ما محاجّه می‌‌کنید پس او پروردگار شما است کما اینکه او پروردگار ما است، و اگر با ما برای انکارتان به اعمال ما بر ما محاجّه می‌‌کنید، پس ضرری از اعمال ما بر شما نیست تا آنکه شما با ما تخاصم نمایید، بلکه نفع آن برای ما و ضرر آن برای ما است و از اعمال شما چیزی نقص نمی‌‌کند تا برای آن با ما محاجّه کنید] و ما بر او اخلاص کننده‌‌ایم [و اقتضای اخلاص این است که احدی به عمل ما متضرّر نمی‌‌شود و اینکه کسی که به او تعالی منتسب است با ما مخاصمه نکند]

یا می‌‌گویید قطعاً ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و سبط‌‌ها یهودی یا نصرانی بوده‌‌اند [یعنی به آن اعتقاد دارید و به سبب آن بر دینتان ثابت هستید و ماورای آن را انکار می‌‌کنید و دربارهٔ آن با ما احتجاج می‌‌کنید]، بگو آیا شما داناتر هستید یا خداوند [و حال آنکه خداوند به ما خبر داده به اینکه ابراهیم نه یهودى بود و نه نصرانى]، و [به جهت تعریض به آنها و به کتمانشان شهادت خداوند بر محمّد (ص) را که در کتب آنها ثبت است و اسلافشان (گذشتگانشان) آن را به آنها خبر داده‌‌اند، بگو:] چه کسی ظالم‌‌تر از آن کسی است که شهادتی که از خداوند نزد او هست را کتمان می‌‌کند و [بگو:] خداوند از آنچه که عمل می‌‌کنید غافل نیست

این امّتی است که درگذشته است، آنچه که آنها کسب کرده‌‌اند برای آنها است و آنچه که شما کسب کنید برای شما است و از آنچه که آنان عمل می‌‌کردند سؤال نمی‌‌شوید