حزب شمارهٔ ۵

بزودی سفیهانی از مردم {مراد از سُفهاء از منافقان و مشرکان و اهل کتاب کسانی هستند که احلام (خِرَد) آنان خفّت یافته و به آنچه که از پدرانشان دیده‌‌اند عادت کرده‌‌اند و با عقولشان نظر (تأمّل کردن، اندیشه کردن) نمی‌‌کنند و منقاد کسی که نظر کرده است نمی‌‌شوند} خواهند گفت چه چیزی آنها را از قبله‌‌ای که آنها بر آن بودند (بیت المقدّس) روی گردان نمود، [بعد از آنکه آن را گفتند] بگو: مشرق و مغرب برای خداوند است کسی که بخواهد را به راه مستقیم هدایت می‌‌کند

[شما را به ایمان به خداوند و به آنچه که نازل شد و به راه راست هدایت کردیم] و این‌‌چنین شما [یعنی ائمّه (ع) و کسانی که پا جای پای آنها می‌‌گذارند و بسان آنهایند از مشایخ ایشان] را امّتی وسط [یعنی متوسّط بین مفرطین (افراط کنندگان) و مفرّطین (تفریط کنندگان)] قرار دادیم تا شاهدانی بر مردم باشید و رسول شاهد (اظهار کنندهٔ خیر و شرّ) بر شما باشد و قبله‌‌ای [یعنی بیت المقدّس] که [به مدّت جهارده سال] بر آن بودی را قرار ندادیم تا مگر اینکه بدانیم که چه کسی از کسانی [از دین محمّد] که به عقب خود بر می‌‌گردند از رسول تبعیّت می‌‌کند و اگرچه [قبله‌‌ای که بر آن بودی، یا نماز به سوی این قبله در آن وقت] مسلّماً کبیره‌‌ای گران می‌‌باشد، مگر بر کسانی که خداوند [آنها را] هدایت کرده [نه بر کسانی که برای اغراض نفسانی بدون هدایتى از خداوند با محمّد (ص) بیعت نمودند] و خداوند بر آن نباشد که ایمان شما [یعنی نمازتان] را ضایع کند همانا خداوند نسبت به مردم البتّه رئوف و رحیم است

گاهی برگرداندن رویت را در آسمان می‌‌بینیم و حتماً تو را [در نمازت] به سوی قبله‌‌ای (کعبه) [که جز این نیست که] تو از آن راضی شوی بر می‌‌گردانیم پس رویت را به طرف مسجد الحرام {یعنی هتک آن حرام است} بگردان و هر جایی که بودید پس رویتان را به سوی آن برگردانید و همانا کسانی که کتاب داده شده‌‌اند {و مراد از کتاب، شریعت الهیّه است از هر پیامبری که باشد، یا کتاب تورات و انجیل است} البتّه می‌‌دانند که آن [یعنی تحویل (تغییر دادن) یا توجّه یا طرف مسجد، یا مسجد از حیث توجّه] حقّ از پروردگارشان است [برای اینکه آنها اهل شرایع الهیّه بودند و هر کسی که داخل در شریعتی الهیّه است، می‌‌داند که احکام در هر شریعتی مغایر با شریعت دیگر هستند، و بعضی از آنچه که در شریعتی هست با شریعت دیگر نسخ می‌‌شود بنابر اینکه اهل کتاب در کتبشان خوانده‌‌اند و از احبارشان (علمائشان) با اخبار انبیائشان شنیده‌‌اند که محمّد (ص) است که به دو قبله نماز می‌‌گزارد] و خداوند از آنچه که عمل می‌‌کنید غافل نیست

و محقّقاً اگر هر نشانه‌‌ای [یعنی معجزهٔ مقترحه‌‌ای (بی اندیشه درخواست شده‌‌ای) را برای آنان یا غیر مقترحه‌‌ای] را برای اهل کتاب بیآوری از قبلهٔ تو تبعیّت نمی‌‌کنند [برای اینکه آنها اصحاب نفس هستند و نفس مانند شیطان عدم انقیاد از فطرت آن است، و طلب آیت جز برای فرار از انقیاد نیست و اگر آیت مقترحه‌‌ای را بیاوری همچنان منقاد نمی‌‌شود و با عذری دیگر عذر می‌‌آورد و آیت دیگری را اقتراح (خواستار شدن) می‌‌کند]، و تو تابع قبلهٔ آنان نیستی، و بعضی از آنان [مانند نصاری] تابع قبلهٔ بعضی دیگر [مانند یهود] نیستند، و محقّقاً اگر تو بعد از آنکه علمی نزدت آمد از هوا‌‌های آنان تبعیّت کنی، همانا آنوقت البتّه تو از ستمکاران خواهی بود

کسانی که به آنها [یعنی به احبار (علماء) آنها] کتاب دادیم [محمّد یا تحویل] او [در نمازش به سوی قبلهٔ دیگر] را می‌‌شناسند همانطور که فرزندانشان را [در منازلشان] می‌‌شناسند [به حیثی که شکّ و ریب بر آنها ممکن نمی‌‌شود] و همانا گروهی از آنان [برای محض لجاجت با حقّ دشمنی می‌‌ورزند] البتّه حقّ را کتمان می‌‌کنند و (حال آنکه) آنها [حقّ را یا این را که محمّد (ص) نبیّ است] می‌‌دانند

که این حقّ از پروردگار تو است و [تو] هرگز از تردید کنندگان مباش

و برای هر کسی وجهی (قبله‌‌ای) هست که او روی کننده به آن است، پس در کارهای خوب از یکدیگر پیشی بگیرید، هر کجا که باشید خداوند شما را جمیعاً خواهد آورد همانا خداوند به هر چیزی توانا است [و با اختلاف شما در مکان و مقام بر جمع کردن شما در مکانی واحد و مقامی واحد و محشری واحد قدرت دارد]

و از جایی که خارج شدی پس رویت را به طرف مسجد الحرام بگردان و همانا آن البتّه به عنوان حقّ (ثابت) از پروردگارت است [یا حقّى است که آن غیر باطل است] و خداوند از آنچه که عمل می‌‌کنید غافل نیست

و از جایی که خارج شدی پس رویت را به سوی مسجد الحرام بگردان و هر جایی که باشید پس رویتان را به سوی آن بگردانید تا مبادا مردم بر زیان شما حجّتی داشته باشند مگر کسانی از ایشان که ظلم کردند {ظلم به معنی وضع (قرار دادن) شیء در غیر موضع خود است} {زیرا آنان حجّت باطلی علیک (بر تو) وارد می‌‌کنند همان که: اگر نماز به سوی بیت المقدّس باطل باشد، حتماً نماز آنها در مدّت گذشته باطل بوده است، و اگر صحیح بوده حتماً نماز آنها به سوی کعبه باطل می‌‌باشد} و از آنها نترسید [چون حجّتشان داحضه (واهی، بی اعتبار) است و مطاعنشان (طعنه‌‌هایشان) ضارّه (ضرررسان) نیست] و از من بترسید [و نظر به امر و نهی من بکنید و به غیر من نظر نکنید] و تا [با اقبال شما به سوی کعبه که آن ظهور قلب و صورت او است] نعمتم را بر شما تمام کنم و به این ترقّب که شما هدایت شوید

همانطور که رسولی را از شما [که در جسد و بشریّت مشابه با شما است، نه از غیر شما از اصناف ملائکه] به میان شما ارسال کردیم، [او] آیات [تدوینی] ما را بر شما می‌‌خواند و شما را [از اخلاق رذیله و نقائص بشری] پاک می‌‌کند [یا با تأسیس آداب نظافت شما را بر طهارت از نجاسات شرعی و ادناس (چرک‌‌ها) عرفی وامی‌‌دارد] و به شما کتاب و حکمت می‌‌آموزد و [از امور غیبی] آنچه که هنوز [با قوّت بشری] ندانسته‌‌اید را به شما تعلیم می‌‌دهد

پس مرا یاد کنید {ذِکر، حفظ شیء است در خاطر و در جاری کردن آن بر زبان و در صیت (آوازه) و شرف استعمال می‌‌شود} تا شما را یاد کنم و مرا شکر کنید {شکر، ملاحظهٔ انعام مُنعم است در نعمت، و ملاحظهٔ حقّ مُنعم است در انعام} و به [نِعَم] من کفران (ناسپاسی) نورزید {کفر به نعم، پوشیده نگهداشتن انعام و حقّ مُنعم در نعمت است}

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید [در ذکر من و شکر من یا در جملهٔ آنچه که در آیات اخیر ذکر شد، یا در جملهٔ آنچه که همّت می‌‌گمارید، از معاشتان و معادتان و جملهٔ آنچه که شما را اندوهناک می‌‌کند و بی‌‌تاب می‌‌نماید] از صبر و نماز استعانت (مدد) بجوئید همانا خداوند با شکیبایان است {اشاره به معیّت رحیمیّهٔ خاصّه به خواصّ مؤمنین است نه معیّت رحمانیّهٔ قیّومی حاصله برای همهٔ موجودات و نه معیّت رحیمیّهٔ عامّه برای هر مؤمن بایع (بیعت کننده) با ولیّ امرش و برای هر مسلم بایع با نبیّ وقتش، زیرا انسان هر چه قُربش به خداوند زیاد شود، با او معیّت دیگری غیر معیّت اوّلش بر خداوند حاصل می‌‌شود}

و به کسی که در راه خدا کشته می‌‌شود نگوئید که مرده است {هر عملی که انسان با آن به خدای تعالی منتهی شود پس آن سبیل الله (راه خدا) است، و هر آنچه که به آن به شیطان منتهی شود، پس آن سبیل شیطان است}، بلکه زنده است و لکن نمی‌‌فهمید [برای اینکه حیات آنان حیات اخروی است و شعور شما دنیوی است و سنخیتی بین مدارک دنیویّه و مدرکات اخرویّه نیست]

و البتّه شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و نقص در اموال و انفس و ثمره‌‌ها می‌‌آزماییم و به صبر کنندگان بشارت بده

کسانی که وقتی مصیبتی به آنها اصابت می‌‌نماید می‌‌گویند ما برای خداییم و ما [در منتهی] به او مراجعت کننده‌‌ایم

برای آنان از پروردگارشان درودها بر آنها و رحمت هست و آنان همان هدایت یافتگان [به آنچه که شایسته‌‌اند که به آن هدایت شوند، یا به تسهیل مصیبت با تسلیم شدن بر امر خداوند] هستند

همانا [دو کوه] صفا و مروه [در مکّه] از علامات الهی هستند پس کسی که حجّ بیت کند یا عمره بجا آورد {حجّ در لغت، قصد و کفّ (خودداری) و قدوم (آمدن) و تردّد و قصد مکّه برای نسک (آنچه که بدرگاه خداوند متعال اهداء شود) است، و عمره زیارت است و هر دو در شرع اسم مناسک مخصوصی هستند} پس گناهی بر او نیست که به آن دو طواف کند و کسی که به عنوان خیر تطوّع (انجام کاری به قصد نیکی و عبادت) کند پس همانا خداوند شکرگزارنده [است که عمل خیر بندگان را بلاجزاء رها نمی‌‌کند] و دانا است [عمل عاملی از او ناپدید نمی‌‌شود]

همانا کسانی که آنچه از بیّنات و هدایت را نازل کردیم، بعد از آنکه آن [هدایت که همان ولایت علی (ع) است] را در کتاب [قرآن و اخبار] برای مردم بیان کردیم کتمان می‌‌کنند خداوند آنها را لعنشان می‌‌کند و لعن کنندگان آنها را لعن می‌‌کنند

مگر کسانی که [از کتمان کردن] توبه کردند و اصلاح (جبران) کردند و [آنچه آن را کتمان کرده بودند] بیان کردند پس به آنان، بر ایشان توبه (التفات) می‌‌کنم و من بسیار توبه (التفات) کننده و مهربان هستم

همانا کسانی که کفر ورزیدند و مردند و (در حالی که) آنها کافر بودند لعنت (دوری) خداوند و ملائکه و مردم بر آنها همگی بر آنان است

در آن (لعنت یا در آتش جهنّم) ماندگارند، عذاب از آنها خفیف نمی‌‌شود و آنان منتظر (مهلت داده) نمی‌‌شوند [یا به آنان نظر نمی‌‌شود]

و خدای شما خدایی یکتا است هیچ خدایی جز او نیست رحمان {به معنی مفیض (فیض دهنده) بر وجود اشیاء همگی و مبقی (بقاء دهنده) به آنها و معطی (عطاء کننده) به آنچه که در بقائشان به آن احتیاج دارند است} و رحیم {به معنی مفیض بر کمالات اختیاریّهٔ بشریّه} است

همانا در خلق آسمان‌‌ها و زمین و آمد و رفت شب و روز و کشتی که در دریا جریان می‌‌یابد به آنچه که به مردم نفع می‌‌رساند و آنچه از آب که خداوند از آسمان (از جهت فلک یا از جهت علو) فرو فرستاد و زمین را بعد از مرگش با آن [یعنی با تهییج قوای آن و رویانیدن گیاهان آن و برگ دادن درختان آن] زنده کرد و در آن از هر جنبنده‌‌ای [از حشرات و اَنعام و سِباع و اصناف انسان] پراکند و گرداندن بادها و ابر که بین آسمان و زمین فرمانبر است البتّه نشانه‌‌هایی هست [دالّ بر صانع علیم حکیم قادر رحمان رحیم که از علم او چیزی شاذّ نمی‌‌شود] برای قومی که تعقّل می‌‌کنند [یعنی با عقول درک می‌‌کنند نه با مدارک حیوانی، یا برای قومى که عاقل گشتند، نه برای غیر عقلاء از کسانی که مانند انعام هستند یا گمراهتر (پست‌‌تر) هستند، زیرا عاقل دقایق حِکم مودعه در آنها و اسباب آنها و مسبّبات آنها از اشیاء را درک می‌‌نماید نه غیر او]

و از مردم کسانی از غیر خداوند همتایانی (رؤسای خود از منافقان امّت) را اتّخاذ می‌‌کنند که آنها را آنطور که خداوند باید دوست داشته شود دوست می‌‌دارند، و (حال آنکه) کسانی که [با بیعت خاصّهٔ ولویّه و قبول دعوت باطنه] ایمان آورده‌‌اند دوستی شدیدتری [در مظهر او که همان علی (ع) است] به خداوند دارند، و اگر کسانی که [به نفس خویش با منع آن از حقوقش که آن تسلیم شدن بر ولایت و قبول و تأثّر از آن و اتّباع از ولیّ امر و استنارت (روشن شدن) به نور او است] ظلم کردند [می‌‌توانستند] ببینند آنوقت را که عذاب را می‌‌بینند [خواهند دانست] که قوّت جمیعاً برای خداوند است و همانا خداوند شدید العذاب است

آنوقت کسانی که تبعیّت می‌‌شدند و (در حالی که) عذاب را دیده‌‌اند از کسانی که [از آنها] تبعیّت کردند بیزاری می‌‌جویند و [لیکن] اسباب از آنها قطع شده

و کسانی که تبعیّت کردند گفتند ایکاش برای ما بازگشتی [در دنیا] می‌‌بود پس حتماً [در آنجا] از آنها بیزاری می‌‌جستیم همانطور که [در اینجا] از ما تبرّی جستند این‌‌چنین [یعنی مثل نشان دادن اتّباع آنان برای رؤسای مضلّین (گمراه کنندگان) به عنوان حسرت بر آنها] خداوند [جمیع] اعمال آنان را به شکل حسرت‌‌هایی بر آنان به آنها نشان می‌‌دهد و آنان خارج شوندگان از آتش نیستند

ای مردم از آنچه که در زمین حلال و پاکیزه است بخورید و از گام‌‌های شیطان [در ترک خوردن و تحرّج (تنگ گرفتن) به طیّبات که شریعت از آن حَظْر (منع) نکرده، یا در خوردن] تبعیّت نکنید همانا او برای شما دشمنی واضح است [یعنی عداوتش ظاهر است یا مُظهر عداوتش است برای کسی که جهت الهیّه داشته باشد نه برای غیر او]

جز این نیست که [شیطان] شما را به بدی و فحشاء (قبایح بزرگ) امر می‌‌کند و اینکه آنچه را که [حقیقت آن یا اثر آن را که این نافع یا ضارّ است را] نمی‌‌دانید بر خداوند بگویید [یعنی حرمت یا اباحه در چیزی از ادویه یا اغذیه را به خدای تعالی نسبت بدهید]

و وقتی که به آنها گفته شود از آنچه که خداوند [دربارهٔ ولایت علی (ع)] نازل کرده تبعیّت کنید می‌‌گویند بلکه [ما] از آنچه که پدرانمان ما را بر آن عادت داده‌‌اند تبعیّت می‌‌کنیم، حتّی اگر پدرانشان چیزی را تعقّل نمی‌‌کردند و هدایت نمی‌‌شدند

و مَثَل کسانی که کفر ورزیده‌‌اند [که آنها گفتند: بلکه از آنچه که پدرانمان ما را بر آن عادت داده‌‌اند تبعیّت می‌‌کنیم و حال آنکه آنان در عدم هُشیاری مانند بهائم هستند یا پدرانشان مانند بهائم هستند] مانند مَثَل کسی است که بانگ می‌‌زند به آنچه [غیر ذوی العقول از حیوان] که جز دعاء (هین) و نداء (هُش) نمی‌‌شنود، کر و لال و کور هستند و آنها [برای تنزّلشان به مقام مدارک حیوانی و سّد کردن آنها روزن‌‌های به سوی عقل خود را] تعقّل نمی‌‌کنند

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید از پاکیزه‌‌ها از آنچه که روزی شما کرده‌‌ایم بخورید و خداوند را شکر کنید [یعنی نعمت را در وجه آن صرف کنید] که تنها او را عبادت کرده باشید {یعنی شایسته است که مؤمن عبادتش مقصور بر معبودش باشد، و در عبادتش به غیر او نظر نکند از رضا و قرب و نعیم و خلاصی از جحیم و اغراض مباح فانی و اغراض فاسدهٔ محرّمه از ریا و سُمعه (خود نیک نمایاندن) و مناصب و جاه و تحبّب (محبوب شدن) نزد مردم و غیر آن}

جز این نیست که مردار و خون و گوشت خوک و آنچه که آن برای غیر خداوند خوانده شود (آنچه که اسم غیر خدا بر آن ذکر شود) را بر شما حرام کرد [نه آنچه که شما به اهوایتان از آنچه که نهی از خدا به آن وارد نشده را حرام کردید] پس کسی که [به چیزی از این محرّمات] ناچار شد [در حالی که] نافرمان و تعدّی کننده نیست پس [در خوردن از اینها] بر او گناهی نیست همانا خداوند بسیار آمرزنده [است، آنچه که آن نقص و شین برای شما است را بر شما می‌‌پوشاند] و مهربان است [که با اذن دادن در مخمصه که آنچه که آن را در غیر آن بر شما حرام کرده است مرتکب شوید به شما رحم می‌‌کند]

همانا کسانی که آنچه که خداوند از کتاب نازل کرده را پنهان می‌‌دارند و آن را به بهایی اندک [از اعراض دنیوی و اعتباری و اغراض نفسانی از تبسّط و جاه و تحبّب (دوستی جستن) و غیر آن] می‌‌فروشند آنها جز آتش به درونشان فرو نمی‌‌خورند (فرو نمی‌‌برند) و خداوند در روز قیامت با آنان سخن نخواهد گفت و آنها را تزکیه (پاک) نمی‌‌کند و آنان عذابی دردناک دارند

آنان کسانی هستند که [در دنیا] گمراهی را به جای هدایت، و [در آخرت] عذاب را به جای مغفرت خریده‌‌اند پس چه چیز آنها را به صبر بر آتش واداشت؟

آن به (سبب) این است که خداوند کتاب را به (سبب) حقّ [مخلوقٌ به] نازل کرد و همانا کسانی که [برای استنباط احکام شرعی و برای اینکه قیاس کنند آنچه را که در آن نمی‌‌باشد به آنچه که آن را در آن می‌‌یابند] در کتاب (احکام نبوّت، و تورات و انجیل و قرآن صورت آن هستند) اختلاف (تردید) کرده‌‌اند البتّه در شقاق (چند دستگی و مخالفت) دوری هستند [یا البتّه در عناد با شما و دشمنی هستند]