حزب شمارهٔ ۵۰

پروردگارا همانا از مُلک (پادشاهی، مملکت) [ظاهری و باطنی] به من داده‌‌ای و به من [بعضی] از تأویل احادیث (تعبیر رؤیا) را آموخته‌‌ای، ای پدید آورندهٔ آسمان‌‌ها و زمین! تو ولیّ من در دنیا و آخرتی، [سپس طلب حُسن عاقبت کرد همانطور که در دنیا به او احسان شد و گفت:] مرا مسلمان بمیران و به صالحین (کاملین در صلاح) ملحق نما

آن [مذکور از قصّهٔ یوسف (ع) و برادرانش و حزن یعقوب (ع) و زن عزیز و مراودت وی و زندان شدن یوسف (ع) و سلطنت او و اجتماع او با پدر و مادرش و برادرانش] از خبر‌‌های غیبی است [که از تو و از غیر تو غایب هستند] که آن را به تو [ای محمّد (ص)] وحی می‌‌کنیم و تو آنوقت که در امرشان اجماع کردند [و عزم کردند بر امری که بر آن اتّفاق کردند] و آنها [نسبت به یعقوب (ع) و یوسف (ع)] مکر می‌‌کردند نزد آنها (برادران یوسف) نبودی [و علم آن برای تو جز به وحی نیست]

و (لکن) بیشتر مردم [با ظهور امثال این آیات و اخبار مغیّبه (پنهان) از مثل تو که امّی هستی به تو و به رسالت تو] مؤمن نیستند هر چند که [بر ایمان آنها] حریص باشی

و (حال آنکه) بابت آن [یعنی بر تبلیغ یا بر اخبار به انباء غیب یا بر قرآن] از آنها پاداشی را درخواست نمی‌‌کنی [تا آنکه آن مانع از ایمان آنها باشد] آن [تبلیغ یا اخبار به این انباء یا قرآن] جز ذکری برای عالمیان نیست

و چه بسیار نشانه‌‌هایی که در آسمان‌‌ها و زمین هست که بر آنها می‌‌گذرند و (در حالی که) ایشان از آنها روگردانند [پس در اعراض آنها از آنچه که از آیات از تو ظاهر می‌‌شود شگفتی نیست]

و بیشتر آنها به خداوند ایمان نمی‌‌آورند [یعنی اذعان نمی‌‌کنند یا با ایمان عامّ یا با ایمان خاصّ ایمان نمی‌‌آورند] و جز این نیست که آنها [در وجوب یا در آلهت یا در عبادت یا در طاعت یا در ولایت] مشرکند

آیا پس [کسانی که رسالت تو را انکار کرده‌‌اند یا کسانی که با اشراک ایمان آورده‌‌اند] ایمن هستند که به آنها عذابی پوشاننده (عقوبتی فراگیر) از خداوند بیاید یا ناگهان (بدون ظهور علامتی) ساعت به آنها فرا رسد و (در حالی که) آنان شعور نمی‌‌ورزند (نمی‌‌فهمند) [تا استعداد (آماده شدن) یابند و برای آن مهیّا شوند]

بگو این [دعوت به توحید و خلاص از شرک و تأسیس قانون معاش به حیثی که به حسن معاد اداء (رساندن) شود] راه من است که من و کسی که از من پیروی می‌‌کند [از دعوت کنندگان به اذن من، بلاواسطه یا بواسطه] بنابر بصیرت [به صحت دعوت خود، برای از روی اذن صریح بودن دعوت من بلاواسطه از خداوند] به خداوند دعوت می‌‌کنم و خداوند منزّه است [یعنی خداوند را از اشراک منزّه می‌‌دانم] و من از مشرکین [در وجود] نیستم [در آنچه که آن را اثبات کرده‌‌ام]

و قبل از تو نفرستادیم مگر مردانی را از اهل شهرها [یعنی از انسان‌‌های متوطّن در زمین] که به آنها وحی می‌‌کنیم، آیا پس در زمین [عالم کبیر یا صغیر یا زمین قرآن یا زمین احکام شریعت یا زمین سیَر (سیره‌‌ها) و اخبار گذشتگان] سیر نکرده‌‌اند تا بنگرند که عاقبت کسانی [از رسولان و مرسل الیهم، مؤمنین و مکذّبین] که قبل از آنها بوده‌‌اند چگونه بوده است [پس از حال آنها عبرت بگیرند و از تکذیب تو منصرف شوند و بر تصدیق تو اقبال نمایند] و البتّه دار آخرت برای کسانی که [از شرک و تکذیب رسولان (ع)] تقوا پیشه کردند بهتر است [از حُسن عاقبت در دنیا] آیا پس [از حسن عاقبت و بدی آن در دنیا، حسن عاقبت و بدی آن در آخرت را] تعقّل نمی‌‌کنید

[پس در طول تکذیب امّت‌‌های پیشین رسولان (ع) را و مهلت دادن خداوند به آنها را شنیده‌‌اید] حتّی آنوقتی که رسولان مأیوس شدند و گمان کردند که به آنها دروغ گفته شده یاری ما به آنها رسید [و آن برای این است که او تعالی برای غایت رحمتش به بندگانش به آنها توانی (کندی) می‌‌کند خصوصاً در وعدهٔ نزول عذاب و اهلاک آنها] و کسانی [از رسل (ع) و اتباع آنها] را که خواستیم نجات داده شدند و سختگیری ما نسبت به مردمان مجرم [در هر عصری] برنمی‌‌گردد

همانا در قصّه‌‌سرایی آنها [قصص اخبار رسل (ع) و امّت‌‌های آنها، مؤمنین و مکذّبین، یا در قصص اخبار یوسف (ع) و پدرش (ع) و برادرانش] برای خردمندان عبرت می‌‌باشد [نه آنهایی که آنها را مانند اسمار (فسانه‌‌ها) می‌‌شنوند] و [این قصص یا این کتاب که در آن قصص آنان هست] حدیثی که افتراء زده می‌‌شود [مانند اسمار مختلف] نمی‌‌باشد و لکن تصدیق آنچه است که [از کتب آسمانی سالفه و اخبار حقّهٔ ماضیه در احوال امم گذشته و شرایع سابقه] بین دستان او است و تفصیل هر چیزی [از احوال یوسف و برادرانش و پدرش یا از امور گذشته و آتیه و سنن حقّه و باطله] هست و برای گروهی که ایمان می‌‌آورند به عنوان هدایت و رحمت است [زیرا آن قرآن یا قصص غیر آنها را گمراه می‌‌کند و نقمت برای آنها می‌‌گردد].

«المر» این آیات کتاب است و آنچه [از قرآن یا احکام یا قصص یا ولایت] که از پروردگارت به تو نازل شده حقّ است و لکن اکثر مردم ایمان نمی‌‌آورند

خداوند کسی است که آسمان‌‌ها را بدون ستونی که آن را ببینید بر افراشت سپس بر عرش ایستاد و خورشید و ماه را مسخّر کرد که هر کدام برای مدّت معینی (معیّن شده) جاری می‌‌شود، امر [معلوم] را تدبیر می‌‌کند {و آن فعل او است که همان اضافهٔ اشراقیّهٔ او مسمّی به مشیّت و ولایت مطلقه و حقیقت محمّدیّه (ص) است، و معنی تدبیر او انزال او از مقام عالی خود و تعلیق او به هر آنچه است که به آن تعلّق دارد بنابر وفق تدبیر کامل و حکمت بالغه و معنی می‌‌دهد که امر را با تدبیر به اراضی قوابل نازل می‌‌کند، و چون آیات در مقام امر به نحو اجمال هستند و وحدت به وجود واحد جمعی موجود است و بعد از تنزیل به مقام کثرت به وجودات متکثّر مفصّل موجود می‌‌گردد} آیات [تکوینی آفاقی و انفسی و تدوینی قرآنی] را تفصیل می‌‌دهد راجیاً به اینکه شما [با تدبیر امر بنابر آنچه که حکمت آن را اقتضاء می‌‌کند بدون نقص و فتور در آن و با تفصیل آیات دالّ بر کمال قدرت صانع آنها و تکثیر آنها بدانید که آنها صانع علیم حکیم قدیری دارند که به او باز می‌‌گردید و بعد از آن علم] به لقاء (ملاقات) پروردگارتان یقین کنید [و عمل شما بر آنچه که او را راضی می‌‌کند باشد نه بر آنچه که او را به سخط می‌‌آورد]

و او کسی است که زمین را گستراند (بسط داد) [برای تسهیل تولید نبات و حیوان در آن و زندگی آنها بر کاملترین وجه] و در آن کوه‌‌هایی [ثابت برای تسهیل اخراج آب از زیر آنها و جاری شدن آن بر وجه زمین تا زروع (کاشته شده‌‌ها) و درختان آب بنوشند] و نهرهایی را قرار داد و از همهٔ ثمره‌‌ها دو زوج (جنس، نوع) دوتایی در آن قرار داد، روز را با شب می‌‌پوشاند (آن را مستور می‌‌کند و به آن محیط می‌‌شود) همانا در آن [مذکور] برای گروهی که تفکّر می‌‌کنند البتّه نشانه‌‌هایی [عدیده] هست

و در زمین قطعه‌‌هایی (تفکیک شده) مجاور هم [به هم چسبیده مختلف در اثر و زرع هستند] و باغ‌‌هایی از درختان انگور و کشتزارها و نخل‌‌های یک پایه (از اصل واحد) و غیر هم پایه هستند که با آب واحدی آب داده می‌‌شوند و بعضی از آنها را [در میوه‌‌ها و دانه‌‌ها از حیث مقدار و شکل و رنگ و طعم] در خوردن بر بعضی دیگر برتری (تمایز) دادیم همانا در اینها برای گروهی که تعقّل می‌‌کنند البتّه نشانه‌‌هایی هست [دالّ بر علم او و قدرت او و کمال حکمت او و بر اینکه انسان‌‌ها و اگرچه از اصل واحدی هستند حتماً در آثار و اعمال و اخلاق مختلف می‌‌شوند]

و اگر [ای محمّد (ص) از انکار آنها معاد را با ظهور دلائل آن] تعجّب کنی پس [تعجّب کردن آنان از اعادت و] قول آنان که آیا وقتی که خاک می‌‌باشیم آیا ما واقعاً در خلقت جدیدی هستیم؟ عجیب است، آنان کسانی هستند که به پروردگارشان [و قدرت او و سعهٔ او و نعمت بالغهٔ (رسا) او در حقّ انسان، و توسعهٔ او و بسط او بحسب مراتب عالم] کفر ورزیده‌‌اند و آنان زنجیرهایی [ناشی شده از طبع و نفس حیوانی] در گردن‌‌هایشان است [که قدرت ندارند بر اینکه سرهایشان را بالا ببرند و مقامات انسان را مشاهده کنند تا بدانند که فساد بدن، او را فانی نمی‌‌کند بلکه او را تقویت می‌‌نماید] و آنان یاران آتشند آنها در آن ماندگارند

و از تو قبل [به جای] نیکی تعجیل در بدی [عذاب و عقوبت] را طلب می‌‌کنند و (حال آنکه) عقوبت‌‌ها قبل از آنها [که در اشتهار امثال گشته‌‌اند] گذشته است [و برای بی‌‌خردیشان و جهلشان از آن عبرت نمی‌‌گیرند] و همانا پروردگارت برای مردم بر ظلمشان البتّه دارای آمرزش است [لذا استعجال آنها به عذاب را اجابت نمی‌‌کند] و همانا پروردگار تو [وقتی که بندگانش را مؤاخذه می‌‌کند] البتّه در مجازات کردن شدید (سخت) است

و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند می‌‌گویند چرا نشانه‌‌ای از پروردگارش بر او نازل نشده؟ جز این نیست که تو [با شأن رسالت نه با شأن ولایت] انذار کننده (بیم دهنده) هستی [پس باکی بر تو نیست، ایمان بیاورند یا ایمان نیاورند، قبول کنند یا قبول نکنند] و برای هر قومی [در زمان تو و بعد از تو] هدایت کننده‌‌ای هست

خداوند می‌‌داند آنچه را که هر مؤنّثی [از هر نوع از حیوان] حمل می‌‌کند و آنچه را که رحم‌‌ها کم می‌‌کنند [به نقصان عدد ایّام از نه ماه و به عدم حمل، و چه در عدد ایّام باشد یا در خلقت، یا در نقص رحم با عدم حمل یا در اسقاط جنین قبل از تمام شدن] و آنچه را که می‌‌افزایند [بر نه ماه یا مطلق زیادت در خلقت یا در عدد ایّام یا در عدد محمول به اینکه دو یا سه باشد] و هر چیزی نزد او به مقدار است [نه از آن تجاوز می‌‌کند و نه از آن کم می‌‌شود]

دانای غیب (آنچه که از مدارک بشری غایب است) و شهادت (آنچه که مدارک آن را مشاهده می‌‌کند)، بزرگ است [که وصف نمی‌‌شود] و والا (به عظمت خود بر هر چیزی)

[در علم او] یکسان است از شما کسی که گفتار را سرّ (راز پنهان) کند و کسی که آن را آشکار سازد و کسی که او مخفی کننده در شب است و رهرو (بارز) در روز، برای او (یعنی برای خداوند یا برای کسی که گفتار را پنهان می‌‌کند و کسی که آن را آشکار می‌‌کند)

از بین دستانش (جلو) و از خلف (پشت سر) او تعقیب کنندگانی هستند [ملائکه‌‌ای که بعضی از آنها بعضی را تعقیب می‌‌کنند] که [با حفظ کردنی ناشی از یا به خاطر] امر خداوند او را حفظ می‌‌کنند همانا خداوند آنچه [از نعمت‌‌ها] که در قومی هست را تغییر نمی‌‌دهد تا آنچه [از حُسن حال و طاعت و برّ (نیکی) و صلهٔ ارحام] که در خودشان هست را تغییر دهند و اگر خداوند برای قومی بدیی بخواهد پس بازگرداندنی برای آن نیست و آنها غیر از او متولّیی ندارند [یعنی نه ناصری سوای او هست و نه متولّیى غیر او بر امور مردم هست]

او کسی است که برق را به خوف و به طمع [به ترسان‌‌ها و طمعکاران] به شما نشان می‌‌دهد و ابرهای سنگین [از آب] را ایجاد می‌‌کند

و رعد به حمد (ستایش) او و ملائکه از ترس [و اجلال] او تسبیح می‌‌کنند و صاعقه‌‌ها را می‌‌فرستد و آن را به کسی که بخواهد اصابت می‌‌دهد [و او را هلاک می‌‌کند] و (در حالی که) آنان [برای غایت جهلشان و عنادشان و عدم تدبّرشان در تسخّرشان تحت این تسخیر کننده‌‌ها] دربارهٔ خداوند [و مبدئیّت او و مرجعیّت او و تفرّد (یگانگی) او در آلهت و استحقاق عبادت و سایر صفات او] مجادله می‌‌کنند و (حال آنکه) او شدید مؤاخذه کننده است

دعوت حقّ برای او است و کسانی که غیر از او را می‌‌خوانند [یا دعوت کنندگانی که خلق را به اتّباع از خود بدون اذن خداوند دعوت می‌‌کنند یا در حالی که آنها غیر از خداوند هستند یا مدعوّینی که خلق را بدون اذن خداوند یا به غیر از خداوند دعوت می‌‌کنند، آنها] چیزی را برای آنان استجابت نمی‌‌کنند مگر مانند باز کنندهٔ دو کف [دست] خود به آب است [یعنی مگر مانند اجابت آب بر کسی است که کف دستش را باز کرده] تا [آب] به دهانش برسد و (حال آنکه) او رسانندهٔ آن [آب به دهانش] نیست و دعای کافران [برای خداوند] جز در گمراهی نیست [برای اینکه کافر دعایش بر خداوند دعاء بر شیطان است از حیثی که شعور نمی‌‌ورزد یا دعاء (دعوت) کافران خلق را به سوی خودشان یا به سوی خداوند یا به سوی غیر آن دو نیست، یا دعاء (دعوت) خلق کافران را جز در گمراهی در ضیاع (ضایع شدن) و عدم ترتّب اثر نیست]

و کسانی که در آسمان‌‌ها و [کسانی که در] زمین هستند به میل و به اکراه و سایه‌‌هایشان در بامدادان و شامگاهان به خداوند سجده می‌‌کنند

بگو: پروردگار آسمان‌‌ها و زمین کیست، بگو: الله، بگو: آیا پس [بعد از اعتراف به ربوبیّت او به آن دو] اولیائی را غیر از او گرفته‌‌اید که نفعی و نه ضرری را بر خودشان مالک نمی‌‌شوند [چگونه به غیر خود از امثال آنها را مالک می‌‌شوند چه رسد به تربیت آسمان‌‌ها و زمین خاکی که به آن دو نمی‌‌رسند و به آن دو و نه به علم آن دو احاطه نمی‌‌یابند] بگو آیا نابینا [که طریق ضرّش و نه نفعش را نمی‌‌بیند] و بصیر [که غیر خود را می‌‌بیند و به ضرّ او و نفعش احاطه دارد و طوری که می‌‌خواهد در آن تصرّف می‌‌کند، یا آیا نابینایی مانند مشرک که بین کسی که نه ضرر می‌‌رساند و نه نفع می‌‌رساند و کسی که ضرر می‌‌رساند و نفع می‌‌رساند فرق نمی‌‌گذارد و بصیرى مانند مؤمن که آن را می‌‌بیند و فرق می‌‌گذارد] مساوی می‌‌شود؟ یا آیا ظلمات (تاریکی‌‌ها) [مانند کفر] و نور [مانند ایمان] مساوی می‌‌شوند؟ یا برای خداوند شریکانی قرار داده‌‌اند که مانند خلق کردن او خلق کرده‌‌اند؟ پس خلق کردن (آفرینش) بر آنها مشتبه شده، بگو الله خالق هر چیزی است [و آنها مخلوق هستند چه رسد به خالق بودنشان] و او واحد است [که چیزی در وجود با او باقی نمی‌‌ماند] و قهّار (بسیار چیره) است [که هر چیز فانی (فنا شونده) تحت وجود او مضمحل است و انانیّتی ندارد]

از آسمان آب را فرو فرستاد و در مجاریی به اندازهٔ آنها جاری شدند و سیل، کف بالا آمده [بر سیل] را حمل کرد و از آنچه (فلزاتی) که به طلب زیور آن را در آتش می‌‌گدازند یا کالایی [یعنی آنچه که از آن تمتّع می‌‌یابند مانند اوانی (ظروف) و آلات صنایع و غیر آنها] را، خداوند این‌‌چنین حقّ و باطل را با کفی مثل آن (کف آب) [مَثَل] می‌‌زند پس امّا کف که کنار می‌‌رود (افکنده می‌‌شود، سیل آن را بیرون می‌‌افکند) و امّا آنچه که به مردم نفع می‌‌رساند پس [برای انتفاع اهل آن] در زمین مکث می‌‌کند (می‌‌ماند) مَثل‌‌ها را خداوند این‌‌چنین می‌‌زند {یعنی مَثل ظهور حقّ و اختلاط آن با باطل مثل نزول آب و اختلاط آن با کف است}

برای کسانی که به نیکی بر پروردگارشان استجابت کرده‌‌اند {یعنی مَثَل‌‌ها را برای حال آنان و اینان می‌‌زند، یعنی حال آن دو مانند حال آب و کف است، یا مَثَل‌‌ها را می‌‌زند برای بشارت اینان و انذار آنان، یا مَثَل‌‌ها را می‌‌زند برای کسانی که استجابت کرده‌‌اند} و کسانی که بر او استجابت نکرده‌‌اند البتّه اگر آنچه که در زمین دارند را جمیعاً و مثل آن را با آن به او فدیه دهند آنان حساب بدی دارند و مأوای آنان جهنّم است و چه بد جایگاهی (مستقرّی) است