حزب شمارهٔ ۹

این رسولان، بعضی را [در منقبتی (صفت پسندیده‌‌ای، هنری) غیر منقبت دیگری] بر بعضی دیگر برتری دادیم، خداوند با کسی از آنها سخن گفت و درجات بعضی از آنها را بالا برد، و به عیسی پسر مریم بیّنات (معجزات ظاهرهٔ مذکوره در کتاب) دادیم و او را [با تأییدى خاصّ غیر تأییدى که برای سایر انبیاء بود] با روح القدس تأیید کردیم [و مردم بعد از آمدن رسولان اختلاف کردند و با هم جنگیدند] و اگر خداوند می‌‌خواست کسان بعد از آنها [یعنی کسانی که بعد از آمدن آنها یا بعد از وفات آنها موجود بودند] بعد از آنکه بیّنه‌‌هائی (معجزات یا دللایل واضح یا موضح) نزد ایشان آمد با هم جنگ نمی‌‌کردند و لکن اختلاف کردند و از آنان کسانی [با ایمان عام حاصل با بیعت عامّه] ایمان آوردند و از آنان کسانی کفر ورزیدند و اگر خداوند می‌‌خواست با هم جنگ نمی‌‌کردند و لکن خداوند [نه غیر او] آنچه که می‌‌خواهد را انجام می‌‌دهد

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید قبل از آنکه روزی (روز مرگ و نه روز قیامت) بیاید که داد و ستدی در آن نیست [نه مالی در آن است که با آن عذاب را افتداء (باز خرید) کنید] و نه دوستی (رفیقی) [نافع است] و نه شفاعتی، از آنچه که روزی شما کرده‌‌ایم [از اموال و قوا و اعراض و بالجمله هر آنچه که در انانیّت شما و حدود آن زیاد می‌‌کند] انفاق کنید و کافران همان ظالمان هستند

خداوندی نیست جز ذات یکتای حقّ که زنده و پایدار است، او را چُرت و خواب عارض نمی‌‌شود و همهٔ آسمان‌‌ها و زمین‌‌ها از اوست، کیست که شفاعت کند نزد او مگر با اذن و اجازهٔ خودش، می‌‌داند آنچه را در جلو آنها و آنچه پشت سر آنها است و هیچکدام به علم او احاطه ندارند مگر به همان اندازه که خودش بخواهد، کرسی و تخت عظمت او همهٔ آسمان‌‌ها و زمین را فرا گرفته {کرسى به مقام علم او که محیط به همهٔ موجودات است و عرش به مجموع خلق تفسیر شده است} و از نگاهداری آنها خسته نمی‌‌شود، او است که بسیار بلند و دارای عظمت است

هیچ اکراه و اجباری در دین نیست راه حقّ از گمراهی جدا شده [و معلوم] است، هر کس به طاغوت کافر شود {طاغوت به شیطان و کاهن و جادوگر و تمرّد کننده از جنّ و انس و همچنین به بت و هر چیزی که به غیر از خدا عبادت شود تفسیر شده و حقّ این است که طاغوت نفس امّارهٔ انسانی را و هر چیزی را که این نفس امّاره از آن پیروی کند از شیطان و بت‌‌ها و جنّ و کاهن‌‌ها و جادوان و رؤسای ضلالت شامل می‌‌گردد} و [با ایمان خاصّ که حاصل نمی‌‌شود مگر با بیعت نمودن بر دست علی (ع) و جانشینان او (دوازده امام) زیرا ایمان همگانی که بواسطهٔ پیمان همگانی نبوی پیدا می‌‌شود، فقط ظاهر است و اثری از آن در دل داخل نمی‌‌شود] به خداوند ایمان بیاورد چنگ به [بند و] ریسمان محکم خدایی زده که پاره شدنی نیست {امر ولایت که عبارت است از بیعت ویژه و اختصاصی ولایتی و اتّصال به صاحب امر با بستن پیمان، بالاتر و بلندتر از این است که به شرح و بیان درآید زیرا صورت آن که همان پیمان بستن می‌‌باشد هر چند از اعمال جسمانی و محسوس است ولی اتّصال روحانی و معنوی که بر اثر آن پیدا می‌‌شود امری است غیبی و پنهانی که به دیده‌‌ها درک نمی‌‌شود و به مثال هم در واهمه نمی‌‌آید بلکه بالاتر از درک به عقول نیز می‌‌باشد زیرا حدّ و رسم و کیف و کمّی برای آن نیست} و خداوند شنوا و دانا است [یعنی گفته‌‌های او را می‌‌شنود و کارها و اعمال او را می‌‌داند و او را به آنها پاداش نیک می‌‌دهد]

خداوند است صاحب اختیار مؤمنین که آنها را از تاریکی‌‌ها به سوی روشنائی هدایت می‌‌کند [و می‌‌برد] و کسانی که کافر به خداوند هستند دوستان آنها طاغوت است که آنها را از نور به تاریکی‌‌ها می‌‌برد؛ آنانند که در دوزخ جای دارند [یعنی این کفّار یا این طاغوت‌‌ها یا همهٔ آنها یاران دوزخ و قرین آتش هستند] و همیشه در آن می‌‌باشند

آیا ندیدی کسی (نمرود) را که با ابراهیم دربارهٔ پروردگارش احتجاج کرد که خداوند مُلک را به او داد [بعد از آنکه نمرود به او گفت: اِی ابراهیم پروردگار تو کیست؟] آنوقت ابراهیم گفت: پروردگارم کسی است که زنده می‌‌کند و می‌‌میراند، [نمرود با مغلطه (سخن غلط انداز) و تمویه (عوام فریبی)] گفت: منم که زنده می‌‌کنم (کسی که قتل بر او واجب است را نمی‌‌کُشم) و می‌‌میرانم (با کُشتن کسی که کُشتن او را بخواهم)، ابراهیم [به نمرود] گفت: پس همانا خداوند است که خورشید را از مشرق می‌‌آورد پس [تو] آن را از مغرب بیاور، پس کسی (نمرود) که کفر می‌‌ورزید مبهوت (حجّت او منقطع و متحیّر) شد و [حال آنکه او معینی نداشت که به او کمک کند زیرا معین جز خداوند نیست] و خداوند گروه ستمکاران [به خودشان سپس به خلق سپس به خلفاء خداوند] را هدایت نمی‌‌کند

یا [آیا نگاه نکردی به کسی] مانند کسی که بر قریه‌‌ای گذشت و (در حالی که) آن بر سقف‌‌هایش ویران (خرابه) بود، گفت: خداوند بعد از مرگ [اهل] آن، چگونه این را زنده می‌‌کند [یا این قریه را عمارت می‌‌کند]؟ پس خداوند صد سال او را میراند سپس او را برانگیخت، فرمود: چقدر درنگ کردی؟ گفت: یک روز درنگ کردم یا قسمتی از روز، فرمود: بلکه صد سال درنگ کردی پس به طعامت و شرابت نظر کن که تغییر نکرده و به الاغت نظر کن [که با بقاء طعامت و شرابت، چگونه پوسیده گشته و استخوان‌‌هایش متفرّق شده‌‌اند] و [آن را نسبت به تو انجام دادیم] تا تو را به عنوان نشانه برای مردم قرار دهیم، و به استخوان‌‌ها [ی الاغت و بدنت] نگاه کن که چگونه آنها را بر می‌‌خیزانیم [آنها را بلند می‌‌کنیم و بعضی آنها را بر بعضی کار می‌‌گذاریم] سپس گوشت بر آن می‌‌پوشانیم پس چون برای او واضح شد گفت: می‌‌دانم [یا بدان] که خداوند بر هر چیزی [و منجمله زنده کردن بعد از میراندن] بسیار قادر است

و آنوقت که ابراهیم گفت: [که زنده کردن خداوند با ردّ کردن روح به بدن میّت است، پس نمرود گفت: و آیا تو آن را معاینه دا‌‌شتی؟ پس ابراهیم نتوانست که بگوید بلی، پس بعد از آن در خلوت از خداوند سؤال کرد و] گفت: پروردگار من نشانم بده که چگونه مرده را زنده می‌‌کنی؟ [تا با آن جواب نمرود را بدهم، خداوند] فرمود: آیا باور (اذعان) نداری؟ [به اینکه من بر آن قدرت دارم و در آخرت آن را انجام می‌‌دهم، ابراهیم] گفت: بلی [به آن اذعان دارم و به آن یقین دارم] و لکن تا [با عیان بعد از بیان] قلبم مطمئن شود، [خداوند] فرمود: [اگر آن را می‌‌خواهی] پس چهار پرنده را بگیر {گفنه شده که چهار پرنده: طاووس مظهر شیطنت مقتضای بر انانیّت باعث تجلّی هر آنْ (لحظه) به رنگی بر نفس خود و بر دیگری و داعیّه بر تعجیب (عُجب داشتن) نفس خود و غیره است، و خروس غضب، و کبوتر شهوت، و اُردک حرص هستند} و آنها را نزد خود جمع کن [تا بر تو ملتبس (مشتبه) نشود سپس آنها را بکُش و قطعه قطعه نما و ممزوج گردان و آنها را جزء جزء کن] سپس بر سر هر کوهی جزئی از آنها را قرار بده سپس آنها را فرا بخوان، ساعی (سعی کننده) نزد تو می‌‌آیند {و مقصود از طیور چهارگانه شیطنت و شهوت و غضب و حرص متولّد از آن دو، یا طول امل (آرزو) متولّد از آنها است زیرا آنها امّهات لشکریان نفس و جهل هستند، و مراد از قتل آنها میراندن آنها از حیات نفسانی است و مراد از احیاء آنها زنده کردن آنها به حیات عقلانی است تا از لشکریان عقل گردند} و بدان [یعنی تا بدانی بعد از زنده کردن مردگان] همانا خداوند عزیز (غالب) [است که چیزی او را از مرادش منع نمی‌‌کند] و حکیم است [تا نگوئی: چرا امر به قتل حیوان و ایذای آن نمود]

[گوئی گفته شده: چگونه است برای کسی که پرنده که آن از لشکریان جهل است را می‌‌کشد مساوی احیاء آن به حیات عقل است؟ پس فرمود:] مَثل کسانی که اموال [حقیقی] خود را [که همان قوای آنان است] در راه خدا انفاق می‌‌کنند مانند مَثل دانه‌‌ای است که هفت خوشه برویاند [و] در هر خوشه صد دانه و خداوند برای کسی که بخواهد مضاعف می‌‌کند [یعنی حدّی برای او نیست] و خداوند دارای وسعت و [به انفاق شما و مقدار منفَق (انفاق شده) و نیّت منفِق (انفاق کننده) و حال منفقٌ علیه] دانا است

کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌‌کنند سپس در پی آنچه که انفاق کرده‌‌اند منّتی [که به عنوان اعتناء کننده نظر کند] و نه آزاری [که بر او گردن فرازی و اظهار قدرت کند و او را تحقیر کند و طلب تقدّم (پیشی کردن، پیشکش کردن) او کند و از او با کلام خشن استقبال کند و احسان خود را بر او بشمارد] را متعاقب نمی‌‌کنند نزد پروردگارشان اجرشان را دارند و نه بیمی بر آنها است و نه آنها محزون می‌‌شوند

[پس فرمود:] گفتار نیک و آمرزش [یعنی اغماض مسئول از قبایح سائل و قبایح حاجت یا ستر (پوشاندن) بر سائل و سؤال او، یا ادراک مغفرت خداوند بازاء قول معروف] بهتر از صدقه‌‌ای است که آزاری در پِی آن است و خداوند [از صدقات شما] غنی و بُردبار است [و به عقوبت کردن کسی که در انفاقش منّت می‌‌گذارد و اذیّت می‌‌کند عجله نمی‌‌کند]

ای کسانی که [با بیعت عامّه و قبول دعوت ظاهره اسلام] ایمان آورده‌‌اید صدقه‌‌های خود را با منّت گذاشتن و آزار دادن باطل نکنید مانند کسی که مال خود را برای نمایش به مردم انفاق می‌‌کند {عبادات وقتی که داعی الیهای آنها قرب عابد به خداوند باشد به این معنی که قرب مستلزم شدّت حبّ مستلزم خدمت محبوب سبب برای عبادت و قیام به خدمت معبود و امتثال امر محبوب گردد عبادت است، و وقتی داعی انتفاع نفس از خداوند ولو با قرب به خداوند باشد عبادت حقیقی نمی‌‌باشد، و وقتی که داعی انتفاع نفس از غیر است نه حقیقتاً و نه صورتاً عبادت نمی‌‌باشد بلکه حرام و وبال می‌‌باشد} و به خداوند و روز آخِر ایمان نمی‌‌آورد (اذعان نمی‌‌کند) پس مَثل او [یعنی منفق مرائى (انفاق کنندهٔ ریاکار)] مانند مَثل تخته سنگی است که بر روی آن خاکی [صالح برای زرع و نمو آن] هست پس رگبار به آن اصابت می‌‌کند پس آن را بور (طاس از خاک و بذر) رها می‌‌کند که بر چیزی از آنچه که کسب کرده‌‌اند قدرت ندارند و [سوای خداوند معین (کمک کننده) ندارند و حال آنکه] خداوند مردمان کافر را هدایت نمی‌‌کند

و مَثَل کسانی که اموال خویش را و از جهت تثبیت [شاکلهٔ طلب خشنودی خداوند] از انفس خویش به جهت طلب خشنودی خداوند انفاق می‌‌کنند مانند مَثل [درختکار] باغی است در محلّی مرتفع که باران زیاد به آن اصابت کند [نه سیل] و [میوهٔ] خوردنی‌‌اش را به دو برابر به بار آورد و اگر باران زیاد بر آن نبارد پس شبنم [به آن] برسد و خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید بینا است

آیا یکی از شما دوست دارد {تمثیل دیگری است برای کسی که انفاق کرده سپس بعد از آن انفاقش را به منّت و اذیت باطل نموده، انفاق کسی که او در جنّت قلب برای آخرت غرس می‌‌کند را به باغی این‌‌چنین تشبیه کرد و صاحب آن را به صاحب باغی که از اصابت سالخوردگی و از جهت معیل (عائله‌‌مند) بودن او و عیال او به جهت فرزندان ضعیف در حالت شدّت احتیاج است، و منّت او و اذیّت او را به آتشی که می‌‌آید و باغش را می‌‌سوزاند در حالی که او به غیر آن امیدی ندارد} که او باغی از خرما و انگور داشته باشد که از زیر آن نهرها جاری می‌‌شود و در آن از هر میوه‌‌ای دارد و سالخورده شده [حتّی از قیام به امر فرزندانش ضعیف می‌‌باشد و فرزندانش را از این باغ کفایت می‌‌کرده] و فرزندانی ضعیف (عاجز از کسب کردن) دارد پس گردبادی که در آن آتشی هست به آن برسد و [آن را] بسوزاند، خداوند این چنین آیات را برای شما بیان می‌‌کند به این ترقّب که شما فکر کنید [و از ظاهر امثال (مَثل‌‌ها) که همان آیات آفاقی است به ممثّل لها که همان آیات انفسی است منتقل شوید]

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید از پاک‌‌ها آنچه که کسب کرده‌‌اید [حلال آن و جیاد (خوب) آن] و از آنچه که از زمین برای شما خارج کرده‌‌ایم [از پاکیزه‌‌های حبوبتان و میوه‌‌هایتان و استخراج شده‌‌ها از معادنتان] را انفاق کنید و (در حالی که) انفاق می‌‌کنید قصد [انفاق کالای] پست از آن [از آنچه که کسب کرده‌‌اید یا از آنچه که برای شما اخراج کرده‌‌ایم را] نکنید و (حال آنکه) شما [خود] به گرفتن آن [راضی] نیستید مگر آنکه در آن اغماض کنید و بدانید که خداوند غنی است [یعنی که محتاج گاهی پست را برای حاجتش قبول می‌‌کند و خداوند غنیّ است که پَست را اصلاً قبول نمی‌‌کند] و ستوده است [یعنی غنی ذمیم (نکوهش شده) گاهی پست را قبول می‌‌کند به خلاف حمید]

شیطان به شما وعدهٔ فقر می‌‌دهد [و شما را با فقر می‌‌ترساند] و شما را به فحشاء (بُخل) امر می‌‌کند و خداوند به شما آمرزش از خود و فضل (فزونی، برتری، کرم) وعده می‌‌دهد و خداوند دارای وسعت است [که از ضیق (تنگی) و فقر نمی‌‌ترسد و در وعده‌‌اش خلاف نیست] و دانا [به مصالح شما] است

به کسی که بخواهد حکمت می‌‌دهد {حکمت نظری عبارت از ادراک دقایق مصنوع الهی و غایات مترتّبه بر آن است و حکمت عملی عبارت از قدرت بر صنع مصنوع مشتمل بر دقایق صنع و غایات مترتّبه الی غایتی که آن اشرف غایات است نسبت به مقام صانع} و به کسی که حکمت داده شود پس خیر فراوان داده شده و [از حکمت یا با استلزام آن بر خیر کثیر] جز خردمندان پند نمی‌‌گیرند

و آنچه از نفقه [از آنچه که اسم نفقه بر آن اطلاق می‌‌شود کم باشد یا زیاد، در حقّ یا باطل، صحیح یا فاسد، مبطل یا مبقی، سرّی یا علنی] که انفاق کنید یا از نذری که نذر کنید [به مانند آن به آن جزاء داده می‌‌شوید] پس همانا خداوند آن را می‌‌داند [و بر جزا دادن قدرت دارد] و برای ظالمان [یعنی مانعان حقوق از اهالی آنها و معطی (دهنده) آن به غیر اهلش در انفاق و] یاورانی [که عقوبت خدا را از آنها دفع کنند] نیست

اگر صدقات را آشکار کنید پس آن خوب است و اگر آن را مخفی سازید و به فقراء بدهید پس آن (پنهان کردن) برای شما بهتر است و [خداوند] گناهانتان را از شما می‌‌پوشاند و خداوند به آنچه که عمل می‌‌کنید آگاه است