حزب شمارهٔ ۹۶

بگو: آیا همانا شما به راستی به کسی که زمین [که آن مقرّ قرار شما و محلّ معاش شما است] را در دو روز خلق کرده کفر می‌‌ورزید؟ و [معذلک] برای او همانندهایی قرار می‌‌دهید [که بر چیزی قدرت ندارند و نه خلق می‌‌کنند و نه روزی می‌‌دهند] آن [موصوف] پروردگار جهانیان است

و در آن بر فراز آن کوه‌‌هایی قرار داد [تا مبادا شما را بلغزاند و برای تولید آب از زیر آنها و برای سهولت جریان آب از زیر آنها در سفح (بن کوه) آنها] و در آنها (در کوه‌‌ها یا در زمین) برکت [قرار] داد {زیرا کوه‌‌ها بحسب تنزیل منبع برکات زمین و محلّ معادن نافعه، و نباتات نافعهٔ غذایی و دارویی هستند، و بحسب تأویل برکت جز از آنها نیست، و زمین محلّ برکات بسیار است که از جملهٔ آنها انسان و نفوس کامله هستند که برکت جز از آنها نیست} و خوراکی‌‌های آن را در [مدّت] چهار روز در آن به صورت یکسان برای درخواست کنندگان اندازه کرد

سپس به آسمان ایستاد [یعنی خلقت آن را قصد کرد] و (در حالی که) آن (آسمان) [قبل از تمام شدن خلقتش] دودی (بخاری) بود {زیرا نفوس که از آنها به ارواح تعبیر شده مرکب آنها و مادّهٔ آنها این بخار متوّلد از قلب است که برای تعدیل آن با دود متصاعد به سوی دماغ مختلط شده و بعد از تعدیل آن با برودت دماغ نفس حیوانی سپس نفس انسانی به آن تعّلق می‌‌گیرد بلکه متحّد می‌‌شود} پس [بعد خلق زمین و تسویت (هموار کردن، استوار کردن، سر و سامان دادن) آسمان] به آن و به زمین گفت: با رضایت یا با کراهت بیایید {و آن را به زمین وجودت و آسمان‌‌های آن اعتبار کن، زیرا قوا و مدارک که آنها آسمانی هستند با طوع و از روی فطرت مطیع نفس هستند به حیثی که از طاعت خود از امر نفس تخلّف نمی‌‌کنند و بدن که همان زمین وجود تو است و اعضای آن، طاعتشان برای نفس جز بر خلاف فطرت آنها نیست}، [بعد از آنکه زمین مغلوبه بر آسمان‌‌ها گشت] آن دو گفتند: فرمانبردار آمدیم

پس آنها را در دو روز [یعنی روز انشاء و روز ابداع، یا روز مدبّرات و روز مجردّات] به صورت هفت آسمان (مراتب هفتگانه آسمان انسانی یا از لطایف هفتگانه قلبی) {آسمان‌‌های هفتگانهٔ انسانی به عوالم جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی، روحانی، نورانی و رحمانی گفته می‌‌شود. و لطایف سبعه به لطایف طبع (کتاب مستور و رقّ منشور) و نفس (نور و کتاب محو و اثبات و لوح محو و اثبات) و قلب (کتاب لوح محفوظ) و روح (جبروت انسانی، قلم اعلی، عقل اوّل و اُمّ الکتاب) و سرّ (مقام لاهوت، حضرت واحدیّت انسانی و برزخیّت کبری) و خفیّ (حضرت احدیّت انسانی یا مقام او ادنی) و اخفا (غیب الغیوب یا مرتبهٔ غیب خفیّ انسانی) گفته می‌‌شود} به سرانجام رسانید و در هر آسمانی امر آن را وحی کرد و آسمان دنیا را با چراغ‌‌هایی زینت دادیم [یعنی آسمان طبیعی که آن عبارت از فلک مُکَوکَب (کوکب‌‌دار، فلک هشتم، چرخ پر ستاره) و افلاک هفتگانهٔ دیگر و آسمان دنیا است که همان صدر منشرح به اسلام است] {افلاک هفتگانه در هیئت قدیم به ترتیب از اوّل تا هفتم شامل فلک قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری، زحل می‌‌شدند. فلک ثوابت فلک هشتم، و فلک اطلس یا فلک الافلاک یا فلک اعظم فلک نهم است که محیط به تمام عالم می‌‌باشد} و [از شیاطین استراق کنندهٔ سمع] حفظ کردیم، آن (قدر) تقدیر غالب [که کسی از ارادهٔ او منع نمی‌‌کند] و دانا است [که در فعلش قصوری برای جهل او به عاقبت آن واقع نمی‌‌شود]

پس اگر [از تو یا از ایمان به خداوند بعد از آنکه حجّت صدق خود را و حجّت الهت خداوند و تدبیر او را برای کلّ امور برای آنها بیان نمودی] اعراض کردند پس بگو: شما را [با کنایات سابق شده، یا با تهدیداتی که شما را با آنها تهدید کردم بیم می‌‌دهم یا شما را با این کلام انذار می‌‌کنم] از صاعقه‌‌ای مثل صاعقهٔ عاد و ثمود بیم می‌‌دهم

آنوقت که رسولانی از بین دستانشان (در زمان آنها) و از پشت سرشان (زمان‌‌های قبل از آنها) نزد ایشان آمدند که جز خدای را بندگی نکنید، [در جواب رسولان] گفتند: اگر پروردگار ما می‌‌خواست [رسولى به سوی ما بفرستد] حتماً ملائکه‌‌ای [مناسب با او تعالی خارج از جنس ما] را نازل می‌‌کرد پس همانا ما به آنچه که به آن [بنابر زعم شما] فرستاده شده‌‌اید کافریم [برای اینکه شما بشری مثل ما هستید، مزیّتی بر ما ندارید تا به سبب آن از شما اطاعت کنیم و از شما قبول نماییم]

و امّا [قوم] عاد پس به غیر حقّ در زمین طلب بزرگی کردند و گفتند: از ما قوی‌‌تر کیست؟ آیا ندیدند [فکر نکرده‌‌اند] که خداوندی که آنها را خلق کرده او از آنها قویتر است؟ و آیات ما را نفی می‌‌کردند

پس در روزهایی نحس (شوم) بادی سرد توفنده بر آنها فرستادیم تا عذاب خواری را در زندگانی دنیا [حین ابتلای آنها به عذاب و خروج ارواحشان با این باد] به آنها بچشانیم و البتّه عذاب آخرت خوار کننده‌‌تر است و (حال آنکه) آنها یاری نمی‌‌شوند

و امّا [قوم] ثمود پس آنها را هدایت کردیم [یعنی به آنها طریق نجات و هلاک را با ارسال رسولان و انزال کتب نشان دادیم و آنها را بر فطرت اهتداء (هدایت شدن) و صورت انسانی که همان طریق به سوی رحمان است خلق کردیم] پس کوری را بر هدایت ترجیح دادند [به اینکه از مقام انسانیّت تنزّل نمودند و فطرت را ترک کردند و بهیمیّت و سَبُعیّت و شیطانیّت را گرفتند، و آنچه که در کتب است را ترک کردند و آنها را به پشت سرشان انداختند و رسولان را استهزاء کردند و آنها را دشمن گرفتند] پس به خاطر آنچه که کسب می‌‌کردند صاعقهٔ عذاب هون (ننگ و رسوائی) آنان را در گرفت

و کسانی که ایمان آوردند و پرهیز می‌‌کردند را نجات دادیم

و روزی که دشمنان خداوند به سوی آتش حشر (گرد آورده) می‌‌شوند آنگاه آنها حبس می‌‌شوند [یعنی آنها را حبس می‌‌کنند تا به یکدیگر ملحق شوند]

تا آنوقتی که به آنجا بیایند گوش‌‌هایشان و چشمانشان و پوست‌‌هایشان [یا فروجشان] علیهم (بر زیان آنها) به آنچه که عمل می‌‌کرده‌‌اند شهادت می‌‌دهند

و به پوست‌‌هایشان می‌‌گویند: چرا علینا (بر زیان ما) شهادت می‌‌دهید؟ می‌‌گویند: خداوندی که به هر چیزی نطق داد به ما [هم] نطق داد و اوّل بار او شما را خلق کرد و به او بازگردانده می‌‌شوید

و شما [از این] که گوشتان و نه چشمانتان و نه پوست‌‌هایتان علیکم (بر شما، بر زیان شما) شهادت دهند پنهان نمی‌‌کردید [شما از حضور جوارحتان مخفی نمی‌‌شدید] و لکن [برای ظنّ خود بر معاصی تجرّی می‌‌کردید] گمان می‌‌کردید که خداوند بسیاری از آنچه که عمل می‌‌کنید را نمی‌‌داند

و این همان گمان شما بود که [بدون حقیقتی] دربارهٔ پروردگارتان گمان می‌‌کردید [آن ظنّ شما] شما را هلاک کرد پس [برای ضیاع (ضایع شدن) بضاعتتان که همان مدّت عمرهای شما بود و شهادت به آنچه که داشتید علیکم (بر زیان شما)] از زیانکاران شدید

و اگر [هم] صبر کنند [باز] جایگاه آنان آتش است [یعنی برای آنها یکسان است که صبر کنند یا جزع (بیتابی) کنند یا راحتی و رضا مسئلت نمایند] و اگر استعتاب (طلب رضا، عذر خواهی) کنند پس آنها از رضایت عطاء شدگان نخواهند بود

و برای آنها قرین‌‌هایی (همنشینانی، شیاطین انس و جنّ) را مقرّر (مقدّر و فراهم) کردیم پس آنچه که بین دستانشان (نزد آنها و در آینده، دنیا و آخرت) هست و آنچه که پشت سر آنها است را برای آنها زینت دادند [یعنی اینکه قرناء (همجواران، همنشینان) شهوات و مقتضای سَبُعیّت و شیطانیّت را برای آنها زینت دادند و برای آنها آنچه که آنها را گمان می‌‌داشتند زینت دادند و دربارهٔ امر آخرت از ردّ و انکار گفتند، یا به اینکه گفتند: اگر ما نزد پروردگارمان ردّ (باز گردانده) شویم البتّه منقلباً بهتر از آن را خواهیم داشت] و [به سبب سوء اعمالشان و اقوالشان و احوالشان] گفتار علیهم (بر زیان آنها) در امّت‌‌هایی [فاجر] از جنّ و انس که قبل از آنها گذشته‌‌اند محقّق شد همانا آنها زیانکار بودند

و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند گفتند: به این قرآن گوش ندهید و لغو (خطاء) در آن اندازید (مغلوط قرائت کنید) تا شاید که شما [بر قرّاء آن یا بر محمّد (ص)] غلبه کنید

پس البتّه حتماً به کسانی که کفر ورزیده‌‌اند عذاب شدیدی بچشانیم و البتّه حتماً به آنها با بدترینی که عمل می‌‌کرده‌‌اند [بازاء جمیع اعمالشان، حسنات آن و سیّئات آن، کبائر آن و صغائر آن] جزاء می‌‌دهیم

آن آتش جزای دشمنان خداوند است برای آنها در آن [آتش] سرایی جاویدان است به (سبب) آنکه آیات ما را نفی می‌‌کردند

و کسانی که کفر ورزیده‌‌اند می‌‌گویند [ای] پروردگار ما آن دو کس از جنّ و انسان که ما را گمراه کردند را به ما نشان بده تا [به جهت انتقام از آن دو] آن دو را زیر قدم‌‌هایمان قرار دهیم تا آن دو از [حیث مذلّت و مکان] پایین‌‌ترین‌‌ها باشند

همانا کسانی که گفتند پرودگار ما الله است سپس استقامت ورزیدند ملائکه [در دنیا نسبت به انبیاء و اولیاء (ع) و بعضی از اتباع، و در آخر حیات دنیوی نسبت به بعضی از اتباع] بر آنها نازل می‌‌شوند [(در حالی که) مخاطب به این هستند] که نترسید و اندوهگین نشوید و بشارت باد بر شما به جنّتی که [بواسطهٔ انبیاء (ع)] وعده داده می‌‌شدید

ما در زندگانی دنیا و در آخرت [یعنی از اوّل مقامات برزخ تا اعراف ، و از اعراف تا جنّت و بعد از دخول در جنّت الی الابد] اولیاء شما هستیم و در آنجا آنچه که انفس (ذوات) شما اشتهاء می‌‌کنند را دارید و در آنجا آنچه که دعاء (طلب) می‌‌کنید را دارید [چه به اقتضاء نفوس شما باشد یا با اشتیاق عقولتان]

به عنوان پذیرائی از سوی بسیار آمرزندهٔ مهربان

و چه کسی نیکو گفتارتر از کسی است که [با افعال خود و اقوال خود و احوال خود و اخلاق خود] به خداوند دعوت کند [یعنی از کسی که در مملکت وجودش اعوان (یاران) خود و لشکریانش را به خداوند فرا می‌‌خواند وقتی که غیر او از اهل دعوت به سوی خدا نمی‌‌باشد، یا از کسی که اهل عالم کبیر را دعوت می‌‌کند وقتی که نبیّ یا خلیفۀ او (ع) باشد] و به صالح [بزرگ، همان ولایت حاصله به بیعت خاصّه یا نفس بیعت خاصّه] عمل کند و [کسی که بایع (بیعت کننده) با بیعت خاصّه است و ایمان در قلبش داخل می‌‌شود و اثر این بیعت بر اعضایش از دعوت او به خداوند با حالش و گفتارش و از عملش به ارکان آن، آن صالح از صالحات ظاهر می‌‌شود و اثر تسلیمش را بر زبانش ظاهر می‌‌سازد به اینکه] می‌‌گوید: همانا من از مسلمین (تسلیم شدگان) هستم

و نیکی و نه بدی متساوی نمی‌‌شود، [بدی کسی که به تو بدی کرده را] دفع کن با [فعلی] که آن بهتر است پس آنوقت کسی که بین تو و او دشمنی هست گویی که او دوستی گرم (صمیمی) می‌‌باشد

و آن را [یعنی این سجّیّه و خصلت را که همان دفع بدی با نیکی است را] دریافت نمی‌‌کنند مگر کسانی که صبر پیشه کرده‌‌اند {برای اینکه نفس در جبلت (سرشت) آن هنگام ورود ماناملایم هیجان غضب هست، و غضب، اقتضای آن دفع به اشدّ مایمکن است پس کسی که حبس نفس از هیجان غضب خود برایش ممکن نمی‌‌شود از این خصلت چیزی درک نمی‌‌کند} و آن را دریافت نمی‌‌کنند مگر دارندگان حظّ بزرگ [از کمالات انسانی]

و اگر نزعی (وسوسه‌‌ای، طعنه‌‌ای، غیبتی، افساد و فریبی) از [قِبَل] شیطان تو را وسوسه کند [یا طاعنی (طعن زننده‌‌ای) به تو طعنه می‌‌زند، یا حالت اراده احسان تو به بدکار را دافعی (دفع کننده‌‌ای) از تو دفع می‌‌کند] پس [از وسوسهٔ او] به خداوند پناه ببر [که او به تو پناه می‌‌دهد] همانا او [به استعاذت (پناه بردن) تو] همواره شنوا و [به استجارت (پناه خواستن) تو] دانا است

و از آیات او شب و روز و آفتاب و ماه هستند بر خورشید و نه بر ماه سجده نکنید و بر خداوندی سجده کنید که آنها را خلق کرده است که تنها او را عبادت کرده باشید [یعنی که عبادت را در او منحصر کنید، زیرا نظر بر واسطه و مسمّی قرار دادن او با اینکه او به عنوان اسم می‌‌باشد، یا کفر است یا شرک، و نظر بر ذی الواسطه از مرآتِ (آینه) واسطه عبادت برای مسمّی است به ایقاع (واقع ساختن) اسماء بر او و توحید برای ذات او و برای عبادت او است] {و تعمیم شب و روز و خورشید و ماه بر مُسْتَبْصِر (دارندهٔ بصیرت) مخفی نمی‌‌شود}

پس اگر استکبار کردند {برای اینکه نهی و امر برای مشرکین در اشراک صوری بوده که خورشید و ماه را عبادت می‌‌کردند، یا برای مشرکین در اشراک معنوی که آنها نفس و اهویهٔ آن را عبادت می‌‌کردند، یا کسانی که نبیّ (ص) یا خلیفهٔ او (ع) را منفکّ از خدای تعالی می‌‌دیدند، یا کسانی که ملائکه را عبادت می‌‌کردند و آنها را غیر از خداوند می‌‌دیدند} پس کسانی که نزد پروردگارت هستند [از ملائکۀ مقرّبین که نسبت به او تعالی مقام عندیّت دارند و از انسان‌‌های کاملی که برای آنها مقام عندیّت حاصل شده] {مقام عندیّت به قرابت ویژهٔ بنده به حقّ گفته می‌‌شود که نزد او تعالی شأنه قرار می‌‌گیرد} در شب و روز او را تسبیح می‌‌کنند و آنها خسته نمی‌‌شوند

و از آیات او این است که تو زمین را خاشع شده (فرو افتاده، خشک، ساکن) می‌‌بینی پس وقتی که آب را بر آن نازل می‌‌کنیم می‌‌جنبد و [گیاه را] بر می‌‌آورد همان کسی که آن را [بعد از مرگ آن از نبات با گیاهان] احیاء کرد البتّه مردگان را [به حیات شریف انسانی بعد از مرگ آنها از حیات حیوانی بلکه از حیات بشری به هنگام نفخهٔ اوّل] زنده می‌‌نماید همانا او بر هر چیزی [از میراندن و زنده کردن و غیر از اینها] بسیار توانا است

همانا کسانی که [از استقامت] در آیات ما منحرف می‌‌شوند [در هیچ مقامی] بر ما مخفی نمی‌‌شوند [پس در آتش افکنده می‌‌شوند]، آیا پس کسی که در آتش افکنده می‌‌شود بهتر است یا کسی که در روز قیامت در ایمنی می‌‌آید؟ به آنچه که خواستید عمل کنید همانا او به آنچه که عمل می‌‌کنید بینا است

همانا کسانی که به ذکر چون نزد آنها آمد کفر ورزیدند و (حال آنکه) همانا آن البتّه کتاب و عزیز (مکرّم) است

که از بین دو دستش (نزدش، پیشاپیش) و نه از پشت سر آن [بعداً] باطلی به سوی آن نمی‌‌آید [یعنی بعد از آن با اتیان رسولی و کتابى که آن را نسخ کند یا قبل از آن به اینکه کتب گذشته مثل تورات و انجیل آن را باطل کنند برای اینکه آن] تنزیل (به تدریج نازل) شده‌‌ای از حکیمی ستوده است

به تو گفته نمی‌‌شود جز آنچه که به رسولان قبل از تو گفته شده، همانا پروردگار تو البتّه دارندۀ آمرزش [است و بیشتر اقوال آنان را بر آنها می‌‌بخشد و آنها را به آنچه که می‌‌گویند مؤاخذه نمی‌‌کند، پس به آنها أسّ (دلداری دادن، پیشوا قرار دادن) بده و آنها را بیامرز] و دارندۀ عقوبتی دردناک است [پس آنان را به معاصیشان مؤاخذه می‌‌کند پس بر مؤاخذهٔ آنان عجله نکن]

و اگر آن را قرآنی اعجمی (غیر عربی، غیر فصیح) قرار می‌‌دادیم البتّه می‌‌گفتند: چرا آیات آن تفصیل داده نشده؟ آیا غیر عربی است؟ و (حال آنکه) عربی است بگو: آن برای کسانی که ایمان آورده‌‌اند هدایت و شفاء است و کسانی که ایمان نمی‌‌آورند در گوش‌‌هایشان [از حیث شنیدن معنی و اعراض از آن] سنگینی هست و آن برای آنها کوری (نامفهومی) است [برای آنها مفهوم نیست که گویی] آنان از مکانی دور نداء داده می‌‌شوند [که نداء به آنها نمی‌‌رسد، برای اینکه این کتاب از مقامی عالی به سینه‌‌ای منشرح به اسلام نازل شده و اینان برای فرو رفتنشان در بهیمیّت و سبعیّت و شیطنت از مقام صدر منشرح به اسلام در غایت دوری هستند]

و همانا کتاب را به موسی دادیم پس [با ردّ و قبول و عمل به آن و ترک عمل و عمل به بعضی از آن و ترک بعضی از آن] در آن اختلاف کردند [همانطور که قوم تو دربارهٔ کتاب تو اختلاف کردند] و اگر کلمه‌‌ای (فرمانی) [با امهال تا مدّت معیّنه] از پرودگار تو سابق نمی‌‌شد البتّه در بین آنها [یعنی در بین اختلاف کنندگان از قوم موسی (ع) یا بین قوم تو] قضاوت می‌‌شد و همانا آنها البتّه دربارهٔ آن [یعنی دربارهٔ قرآن یا دربارهٔ کتاب موسی (ع)] در شکّی تردید افکن بودند

کسی که عمل صالحی کند [هر صالحى که باشد، یا صالح بزرگ که همان ولایت و بیعت خاصّه است] پس برای (به سود) خودش است و کسی که [عمل] بدی کند پس علیه [بر زیان] خودش است و پرودگار تو ظالم (دارندهٔ ظلم) بر بندگان نیست [یعنی آنچه را که استحقاق آن را ندارند نسبت به آنها انجام نمی‌‌دهد]